cum liberior fiat; hodie focios petam, quos longus mercimoniorum vsus dedit fideles quofque nauigandi exercitium domefticos fecit, hoc die in iam diu pofitis operam dare.'8) Poftquam Aronus propofiti fui modum accepit, Zanem et Galiottum, infignes viros, quibus nauigandi vfum et artem perfepe tractauerat, acceffit nihilque de fue mentis perturbationibus exprimens letam faciem et folitos oftendit mores illifque faciende nauigationis proponit tempus aduifatque") follicitat et promptos reddit; initifque nouis federibus et pactionibus inuicem naues aptari et inftrui necessariis faciunt illafque vario mercimoniorum genere complent. Celeres interim tempus affert et arripit dies, donec nauigandi tempus 10) et aure in altum volant. Aronus igitur domi dimiffurus vxorem, in propofitis firmus, ante diem, quo receffurus erat, cena facta, cum folus ipfe et vxor eius in thalamo confediffet, illam ad fe vocans in vultum eius parumper afpexit et leto ore fictifque fermonibus locutus hec dixit: 'Cara coniunx et luce ac vita carior mea Marina, afflicti animi requies et mee folamen mentis! letam obsecro [107] mentem et hilarem faciem habe hifque nauigationibus meis nullam precor difplicentiam fume! hec quidem femper artes et exercitia mea fuere, his fortunam, gazas, domum, nomen et famam ac multorum amicorum notitiam 11) et familiaritatem inueni, his etiam ornamenta, coronas, anulos, veftes ceteraque pretiofa ornamenta, quibus plurimis pre ceteris mulieribus Ianuenfibus habundare te nofcis, et emi, et lucris mercimoniorum meorum ea omnia acceffere. Non itaque trifteris hac via, hac nauigatione ne doleas! Nam et presto erit reditus meus, et fi hac vice, vt puto, fors fuerit felix, his omnibus nauigationibus finem dabo. nunc itaque virilem animum decet affumas; nam omnium, que hic poffideo, difpofitionem et curam tibi relinquo, nec quitquam medio tempore, quo carere poffis, agnofco. primum igitur oro, quod leta remaneas; quod cum intellexero, mihi etiam letum iter et nauigationem letiffimam dabis. poftremum autem eft, quod fumma prece et maximo rogatu a te impetrare vellem, et quidem nobifcum nihil celandum est, cum alterius noftrum honor aut vtilitas fiue et fama nobis ambobus communis fit nec vnius decus fine alterius gloria ficut et dedecus abfque amborum vituperio 12) effe non poteft. Nec quidem adeo amens fum, quin cogitem, qualem te et quomodo robuftam adulefcentulam, fpeciofam, mollem et delicatam, multis procacibus amatoribus affectatam abfque viro et abfque folatio me abfente *) dare? vielleicht: dabo: 'ich werde mich mit den lange bei Seite gelegten Geschäften befassen'. 11) Hs: naturam; vgl. aber unten in der Rede der Marina an Dagmanus die gleiche Verbindung: notitiam et familiaritatem. 12) vituperium = vituperatio, s. Du Cange VIII 361. relinquam. Et puto equidem, coniunx cara, omnem nunc te caftum mentis conceptum et appetitum habere pudicum. Verum autem cum cognofco, quid etas tua, quid forma et inclufus appetit calor, tibi impoffibile futurum fcio, vt medio tempore, quo extra manfurus fum, cum alio viro coniungi neceffe habeas. Nec tamen hac re turbatum animum fero: volo quidem, quitquid tibi et nature tue confentaneum fit, cum id fciam te nequaquam vitare poffe. Eft igitur iftud, quod maximis rogationibus obfecro: vt, quoad poteris, noftrum pudicum ferues thorum. Nulli vero tui aut pudicitie tue curam relinquam. Tu ipfa tuimet aderis cuftos. Nulla quidem tam arta custodia, que inuitam mulierem pudicam feruare poffit. 13) Cum vero fanguinem in furias expreffit calor [108] nec iam vltra poffit effe continentie locus, tunc cara deprecor coniunx: in agendo aftuta et cauta fis, ne, quid feceris, publicetur in vulgo, quod tibi mihique in perpetuam infamiam et inabolibilem ignominiam futurum foret mariti natorumque, quos ex me fufceptura es; faltem nomine et fama fi minus re pudicitiam ferua! Modum autem, qui tibi in hac re feruandus erit, docere te volo. Scis quidem hanc vrbem noftram quam plurimis adulefcentulis et fortiffimis habundare iuuenibus. Ex omnibus igitur, quos nofces, fuffecerit tibi vnum eligere, cum quo ludere poffis. Vagum autem vel varium et difcolum 14) inhoneftumue nullo modo eligendum putabis. Is enim crimen ftatim panderet vento, cum fecretum nihil tales et horum fimiles habere confueuerunt. Tu itaque caute ages et illum eliges, quem fapientem effe cognoueris, vt cum factum fuerit, ipfe non minus ocultum teneat quam tu ipfa. Hoc igitur illud eft, quod ex te peto, quodque fi mihi promiferis et obferuaturam te fpoponderis, profecto hodie in animo mihi fummam letitiam dabis. Nec volo mihi refpondeas, quemadmodum cetere mulieres in fimilibus folent. Cum enim fimilia proponuntur, quedam hec verba refpondent: 'Quis tristis animus hic videtur? que tam dira opinio perturbat fenfum? quomodo enim hoc mihi in mentem accedere possit? non! non! abfint promiffiones hec omnino! Non equidem vnquam me illa lux videat, in qua id nedum agam, verum neque folum modo cogitem. Has igitur Marina, refponfiones adduxi, vt eas omnino excludas; firmiter quidem credo tuum optimum nunc effe propofitum, in quo hortor vt maneas quam diu tamen potes. Nolo etiam illud facias, quod premifi, nifi dumtaxat in cafu, quo aliter te appetitui et iuuentuti tue videas non poffe refiftere: promittas.' Aronus vt dixit, rubore multo vxoris facies tegebatur, et tremulum muliebre cor editis rationibus extinctum refponfionis modum equidem anxietate querebat. Post pufillum vero rubore dimiffo palenti facie Marina et 13) Vgl. Aeneas Sylvius, Euryalus und Lucretia (Opera Basel 1571 S. 631): ... tam facile est inuitam cuftodire mulierem quam ....'. 14) difcolus difficilis, morofus, s. Du Cange III 131. tremula voce locuta eft: 'Dulcis', inquit, 'et amate coniunx! multum quidem et intellectum et mentem tuis terruifti fermonibus, vt ea nunc a te audiuerim, que nunquam aut didici aut omnino excogitare prefumpfi. Puellam et iuuenem me his fermonibus temptare [108] et talibus propofitionibus vexare quafi impium rear13), neque enim fcelus aut facere aut excogitare etatis mee est. Cum vero pudicitiam abfente te non poffe me feruare tibi notiffimum dicis, id maxime affligit mentem; vnde tota tremifco, et quid loquar quidue refpondeam, ignara loquendi et argumentis tuis et rationibus nefcio. Illud tamen quod nunc dixero non fecus in corde quam in ore locutam 16) puta: potius vtinam cruenta necatam morte et pefte dira extinctam, fepultum caput et obruta membra operiat tellus, quam dies vnquam continentie mee et matrimonii noftri violauerit thorum; quod quomodo aut accidere aut in mentem venire poffit, nequaquam excogitare fcio. Verum quia has refponfiones propofitis tuis fermonibus declinasti et hec effe, que mulieres diffugia facere folent, vt tue menti quietem et animo folamen afferam, iuxta opinionis tue fermonem 17), ne quid ex me, in quibus iufferis, defuturum putes, firmo animo et valenti opinione tui aduentus diem cum corporis mei pudicitia 18) expectaturam promitto. Et fi (quod abfit et femper auertat deus!) quodcunque contrarium acciderit menti, illa quecunque faciam, que dixifti, nec in aliquo a data a te regula excedam modum idque ita promitto et firmiter fpondeo. Et fi quid vlterius tuam agrauat mentem, illud offeras exoro; et precipe que pro uotis acturam me cupis! Nil equidem amplius cupio nifi vt meum cum tuo velle coniungam, et quod tu vis id efficiam, non quod ego.' Talibus igitur vxoris refponfionibus exillaratus Aronus pre gaudio vix tenuit lacrimas et 'Quodcunque', ait, 'cara coniunx, ex te poftulaui, totum accepi, modo promiffa ita ferues: in animam claude et stabili mente confirma!' Vt itaque noctem alba exclufit dies, Aronus et focii zephiris vocati caras domos et dulcem patriam linquunt et in nauibus fedentes extenfis velis affuetam viam et tranquillum conuolant mare, litora patrie, turres, atque domorum tecta celeri fuga pretereunt. Aronus vero vxoris et eius verborum non immemor, fed ea continuo in mentem reuoluens numquam a litoribus intuitum flectit, donec nauis longa protracta diftantia altiffima in turibus faftigia etiam omnia excefferat. Optate itaque adeo perfeuerant atque crebrefcunt aure, quoad [109] modicos nauigantes dies quefitos portus atque litora optata contingunt. Marina interim domus cuftos cum paruula adulefcentula feruitrice remanfit coniugisque fui verborumque atque federis memor honefte viuendi 18) Doch wohl für: reor. 16) Ergänze: me. 17) Richtiger gewiss: opinionem tui fermonis. cafte atque pudice feruabat modum. Quindenos forfan illa annos peregerat: vnde in tam iuuenili pectore paruus verfari poterat dolus, vt potius fexui fragilique etati quam malitie afcribi poffit, fi impudicum quid illi in proceffu contigiffe videatur. Vt igitur plurimos a difceffu nauium puella manferat annos 19), Aronus qualiter illius ab oculis aberat, ita et paulatim aboleri cepit. Puelle quidem fpeciofitas iam dudum omni ciuitati fuerat nota; quare abfente marito frequens iuuenum folicitatio ante eius domum fingula die conuenerat, qui ludis, qui carmine et fonitu pedeftres equeftrefque multis copiis die nocteque ftrepebant. Ea vero prudenter et honeste in domum [!] manens nulli videri poterat. Verum quoniam ad feneftrarum paruas fciffuras illos intuebatur, qui illam videre non poterant, delicatos iuuenes, robuftas facies, voces, fufpiria modofque fingulos amoris notans plerumque titilabat in mentem, et inclufus teneris offibus calor comprimere ignem et continere amplius iam non poterat, verum captis viribus quafi lignorum incenfio extra cinerum velamen fcintillare cepit. Marina multis inuoluitur amoris curis dumque folam cum puella in domum [] fe confpicit, aptitudinem loci tempufque nullo impeditum cuftode cognofcit. In eam itaque amoris cogitatio, etas, otium, et folitudo libidinis inftigant flammas, delinquendique aptitudo inanimat et audaciam prebet. Amor ergo et pudicitia fimul certant; in quorum contentione, fiquando aptitudo producatur in teftem, plurimum contra pudicitiam iudicium fertur. Dum igitur perplexo animo muliebre pectus diu vexatum foret, illud tandem, quod marito promiferat, in mentem venit, cogitatque puella eius maritum fapientiffimum fuiffe, qui impoffibilem ei continentiam dixerat. 'Mariti confilii [!] vtamur!', ait. 'In hoc enim ne quidem licentiam mihi dedit: quin immo ne aliter facerem, ego ipfa eo rogante iureiurando firmaui. Nulla hic culpa, nullus hic effe error [109] poterit, fi modo formam promiffionis attendam: ne vagum aut difcolum eligam, iuuenem vero, qui prouidus et fapiens reputetur: ita profecto agam in hoc, cum fufficit confilio parere mariti, fi fapiens fit. Iuuenem vero, qui cum fene in pari fapientie reputatione fit, multo potius eligendum puto'. Illis autem diebus a cafu 20) venerat lanuam Dagmanus quidam iuuenis iurifperitiflimus, qui plurimos annos Bononie ftudiis difciplinifque fcolafticis vacauerat adeo, vt elegantiffimi et fingularis viri nomen adeptus effet atque inter bonos ciues et graues viros multe reputationis vir haberi ceperat. Is ergo cum fingulis diebus frequentaret forum effetque via eius, cum a domo illuc pergeret, tranfitum facere ante hoftium, vbi habitabat Marina, illa fepius hunc tranfeuntem per cancellum domus afpexerat et robuftam faciem iuuenilemque etatem in illo 19) Wohl irrthümlich für: dies, vgl. Zeitschrift f. deutsches Alterthum 29, 332 Z. 21: 'vil tag'. 20) a cafu = fortuito, s. Du Cange II 216. cognouerat notaueratque illius inceffum grauem habitumque honeftum modofque 21) mores et gefta. Eum autem ipfa iam diu prudentiffimum iuuenem nominari animaduerterat; vnde totum animi fui votum cum eo confumare defiderare cepit. Quomodo vero illud incipiendum foret, continuo mentis ftudio tractabat. Cumque horam, qua folitus erat ille tranfire, notaffet, fubito folicitudinem geffit, vt femper eo tempore leta facie comptaque coma et muliebribus ornamentis decora illius aduentum expectaret ante cancellum, vt fi forte intueretur eam, caperetur amore, cum parata effet illi amoris figna atque indicia pandere. Ea tamen nihil aduifamento hoc confecuta eft. Nam grauis iuuenis gressus erat modestique oculi, ne vnquam in cancellum afpiceret, vbi illa fedebat. Pluribus vero fic labentibus diebus et noctibus defiderio fuo puella fe fruftrari cernebat. Quadam autem die dum amoris illa impatiens Dagmanum iuuenem venientem a foro domumque ambulantem vidiffet a certa feruitrice adulefcentula 22): 'Vade', inquit, 'Anthonia, et Dagmani nostri periti inquirito domum, ad quam ingressa 'Rogat', dicens []23), Marina, Aroni coniunx, vt nulla protracta mora ardua et vrgenti ex caufa ad eam feftines'; cui, fi caufam interrogauerit, ignorare te dices, fciturum 24) eam tamen [110"], cum primum ad me venerit, habitationem locumque indicabis ei.' Adulefcentula itaque ftatim obtemperans abiit inuentumque illum in menfa cum amicis eius conuiuentem alloquitur audientibus fingulis exequiturque mandatum. Dagmanus enim, qui et Aronum et domum eius a longo tempore nouerat, quamquam huius vxoris fue nullam notitiam haberet, fciens tamen abeffe Aronum arbitratus eft feu alicuius litis caufa feu controuerfie vocari, vt forte ius pro ea in foro diceret, qualiter pro multis confueuerat facere. 'Vade', inquit, 'adulefcentula, et domine tue refer: fumptis epulis ad eam me ftatim acceffurum!' Ex hiis etiam, qui intererant, nemo aliter putauerat, quam Dagmanus imaginatus eft: nulla rei fufpicio. Anthona redit in domum refertque refponfa. Marina vero opinionis fue confcia quafi tremebat ardenti defiderio, quod optabat. Cubiculum ftrauerat et tapetas compleuerat; thalamum, fe ipfam etiam, quamquam formofiffima foret, quantum fieri poterat, aptauerat ornamentis, vt adeo fpeciofiffima videretur, vt nihil supra. Et licet breuis hora tranfiffet, illa tamen expectare tantum erat impatiens, vt a puelle reditu eftimaret fluxiffe longum temporis fpatium. Tandem Dagmanus cum apparet in via, illa vt venientem afpexit, exillarata toto manet in thalamo hic illic fingula ordinate componens. Anthona in hostio eius aduentum expectabat venientemque fufcepit et in domum inducit feruis extra manentibus. Marina vero 21) vielleicht: modicofque? 22) doch wohl: ad certam feruitricem adulefcentulam. 23) wohl statt: dices? 24) Ergänze: eum. |