ÀҾ˹éÒ˹ѧÊ×Í
PDF
ePub

adieci, magno sane labore, utinam magna utilitate, passim conquirens ex authoribus, quos habere potui, ut hii XII libri etiam titulum haberent Historiarum Ecclesiarum. Dedicavi reverendissimo nostro Coloniensi, et in epistola nuncupatoria consilio. D. Buceri Apologiam erga clerum Coloniensem feci. Sub finem ex prophetia Hildegardis, quae tempore Friderici primi vixit, prophetico spiritu praedita, hec apposui: Clerici Colonienses honorem et gloriam querant sine merito et meritum sine opere.

3

In

Si Illustrissimus princeps Elector antea Germanicum Eusebium non legit, quem ex parte verteram, iam totum habebit, et in meis XII libris sane multa, quae puto antea Teutonice non fuisse lecta. Profuit et mihi lectio tuorum utilium librorum, ubi commoneo lectorem de legendis ecclesiae doctoribus. declamationibus inveni etiam historias dignas, quae in omnibus liguis legantur. Incepi autem ab anno, ubi Tripartita desiit, et deduxi ordine per Caesares usque in presentem annum, huc intendens, ut Ecclesiasticas historias potissimum adferrem et reliquas obiter inmiscerem, ut lectori Germanico iudicium augesceret et quisque pro sua mensura ad Christi gloriam, patriae utilitatem referret. En Jacobi Vuimphelingi nuper manum in libris D. Keiserspergii repperi, qua ita scripserat: Esto Jesu pius mihi licet impio, Reipublicae tamen Christianorum concordiae, sacrarum literarum et probae purioris institutionis amatori.

Hos iuvenes Alsaticos Richenwilenses 5 sub Illustri Comite Georgio Vuirtenbergensi tibi commendo. Item Hieronymum Bop

bung aller alten christlichen Kirchen. Strafsburg 1545. Es ist die zweite Auflage der,, Chronica der alten christlichen Kirchen aus Eusebio, Ruffino, Sozomeno, Theodoreto, Tertulliano etc. durch D. Kaspar Hedio verteutscht" 1530. Vgl. Himmelheber, Kaspar Hedio (Studien der evangel-protest. Geistlichen des Grofsherzogtums Baden VII [1881], S. 51). Fr. X. Wegele, Geschichte d. deutschen Historiographie, S. 215.

1) Hedio war Gehilfe bei dem Reformationsversuche des Erzbischofs Hermann von Köln gewesen.

2) Kurfürst Johann Friedrich von Sachsen.

3) Wahrscheinlich verschrieben für linguis.

4) Die Worte Wimpfeling's hat Melanchthon am Rande angestrichen und die Worte hinzugefügt: Vide piam confessionem. Über Wimpfeling und Geiler von Kaisersberg vgl. jetzt Ch. Schmidt, Histoire littéraire de l'Alsace I, 1sqq. und 335 ff.

5) Die Überbringer dieses Briefes waren also Studenten aus dem Städtchen Reichenweyer im Elsafs, das württembergisch war und gemeinsam mit Mömpelgard von Graf Georg von Württemberg (1498 bis 1558), dem Bruder des im Hauptlande regierenden Ulrich, regiert wurde. Chr. F. v. Stälin, Wirtemberg. Geschichte IV, p. VII und 597.

Zeitschr. f. K.-G. XII, 1.

13

pium Argentinensem, integerrimi viri filium.

Sulutant te mei,

uxor Agnes, Eusebius, nunquam non memores Philippi 1. Raptim, 12 Martii 1545.

Caspar Hedio.

Adresse: Ornatissimo viro, D. Philippo Melanchthoni, meo praeceptori charissimo.

Original nr. 55 (f. 68) in Bd. VIII der Sammlung der Camerarii zu München.

[blocks in formation]

Andreas Tricesius 2 an Melanchthon.

Christum mediatorem nostrum. Literas tuas accepi, mi Philippe, una cum carminibus domini Stigellii, quae sunt inscripta domino Castellano Cracoviensi, bona fide transmittam (abest enim nunc a Cracovia). Quod tantam humanitatem exibes filiolo meo, habeo gratiam quam qui possum maximam studeboque omnibus obsequiis demereri. Nova haec apud nos sunt: Petrus Palatinus Valachiae non ita pridem diem suum obiit, Turcae hoc tempore arcem unam expugnaverunt versus Austriam sitam et alteram oppugnant. Locustae ex Ungaria iam ad nos penetrarunt apud Nicpolomice arcem, ubi solet rex noster venationes exercere, magna damna foecerunt. Ego ab adversariis meis hoc semestri plus satis exercitus sum, sed deus, pater misericordiarum, me ex eorum faucibus eripuit per Christum dominum nostrum. Rex noster senior est commoda valetudine et iunior optime valet *. Doctor Leonardus concionator arcis Cracoviensis, electus in episcopum Camonecensem 5, nullis circuicionibus utitur, sed sin

1) Eusebius war der einzige von sechs Söhnen, den die Pest verschonte. Himmelheber a. a. O. S. 20 und 41.

2) Andreas Tricecz, latinisiert, Sohn des Johannes Tricesius, einflufsreicher Pole in Krakau, Besitzer einer schönen Bibliothek. Vgl. Corp. Ref. 43 (15), 910.

3) Über Johann Stigel (1515-1562), einen Schüler Melanchthon's und lateinischen Dichter, vgl. C. Goettling, Vita J. St. Thuringi, Jenae 1858, wieder abgedruckt in Goettling's opusc. academica, p. 1-64.

4) Rex senior dürfte Sigismund I. von Polen (1506-1548) und junior sein Sohn Sigismund II. (1548-1572) sein. Die gleich nachher erwähnte Regina ist dann Bona von Sforza, die zweite Gemahlin Sigismund's I. J. Herburtus, Chronica sive Historiae Polonicae, p. 365.

5) Leonard Slonczewski wurde 1546 zum Bischof von Caminiecz erwählt (gest. 27. März 1562). Cf. Gams, Series episc. s. v. Caminiecz (episcop. Camenecensis).

cere verbum annunciat et intrepide contra vicia omnium ordinum declamat. Regina bona eius partes tuetur et strenue defendit invitis ecclesiastici ordinis viris. Omnes pii hic invocant deum per Christum, ut evangelii causam non deserat foelicemque exitum principibus vestris precantur. Plura non sunt, quae scribam. Vale.

Cracovia 12 Augusto anno domini 1546.

Tuus ab animo

Andreas Tricesius.

Cum iam obsignaturus eram literas, venit ad me nuncius, qui retulit antichristum romanum nuncium Plutonis esse factum 1 et Cardinalem quendam per Germanos esse captum. Utinam haec vera sint.

Adresse: Clarissimo viro, domino Philippo Melanthoni, apud Wittebergam, suo.

Orig. Nr. 79 in Bd. XVI der Sammlung der Camerarii in München.

Basel. 1. Oktober 1547.

Sigismund Gelenius 2 an Melanchthon.

...

3

S. P. Incommode profecto quoque accidit, Philippe, decus nostri seculi et praesidium, ut ... icio excusationem cogar quaerere. Ut enim taceam, quod ar... inscripsi tibi fortasse non satis conveniens, scriptoris interdum, ... (s)atyrizantis, quod eo tempore, quo nulli certam sedem relinquebat bellorum iniquitas, quale fuit, quod nec exemplar ad te missum est. Aberam tum forte in Gallia, cum Frobenius proficisceretur

5

1) Diese Nachricht war ein leeres Gerücht; der Papst Paul III. starb erst den 10. November 1549.

2) Sigismund Gelenius aus Prag (1497-1554), Mitglied des erasmischen Kreises und Korrektor in der Froben'schen Offizin zu Basel, scharfsinniger Philologe. Vgl. K. Bursian, Gesch. d. klass. Philologie in Deutschland (München u. Leipzig 1883) I, 152. Melanchthon hatte ihn vergeblich als Lehrer für die Nürnberger Schule zu gewinnen gesucht. Vgl. H. W. Heerwagen, Zur Gesch. der Nürnberger Gelehrtenschulen (Nürnberg 1860), S. 19-21. Corp. Ref. I, 720. 806.

3) An den punktierten Stellen ist die Vorlage gänzlich zerrissen. 4) Zeit des Schmalkaldischen Krieges, der auch Melanchthon aus Wittenberg vertrieben hatte. Vgl. C. Schmidt, Ph. Melanchthon, S. 465.

5) Der Baseler Buchdrucker Hieronymus Froben, Sohn des Johannes Froben, welcher die Frankfurter Messe besuchte. Vgl. Stockmeyer und Reber, Beiträge zur Baseler Buchdruckergesch. (Basel 1840), S. 115. Das Buch, von dem Gelenius hier spricht, scheint seine im Jahre 1547 erschienene Aristophanesausgabe zu sein: Aristo

Francofordiam, is praeter spem pluribus implicitus negotiis, oblitus est unum ad te mittere nec in praesens video melius remedium, quam ut a Christophoro bibliopola accipias: ipsi in mercatu proximo reddetur aliud. Quo minus culpa in me haeret, eo magis spero alienae negligentiae veniam ab amico omnium longe humanissimo, cui aliquantum tranquillitatis redditum gratulor, et sperare licet conquieturam brevi universam Germaniam translato bello in Italiam, ubi Germanici belli incentor praecipuus amisit flium, κακοῦ κόρακος ὠν κάκιστον 2 et nunc novam parare fertur gigantomachiam 3. Sed haec melius cognosces ex aliorum literis. De meo animo constare tibi arbitror, quod is sim, qui semper, hoc est tibi addictissimus et si fortuna eo loco me esse voluit, ut nemini multum prodesse possit huius homunculi amicitia: sum tamen eroque semper ad omnia obsequia tibi paratissimas. Fruor nunc consuetudine tui Dryandri, apud quem pene quotidiana fit tui mentio iucundissima, si non contristaret hoc flagellum, nescio an necessarium. Bene vale et rem ut hactenus gere fortiter, quando nullum tempus aeque postulavit tuam operam. Idem a te precibus contendunt heic viri docti ac pii, Myconius 5, Volphangus 6, Amerbachius, Ber

phanis Comoediae novem cum Commentariis antiquis admodum utilibus, duaeque sine commentarijs, adiecto copiosissimo indice omnium cognitu dignorum. Basileae in officina Frobeniana An. MDXLVII, welche Gelenius Melanchthon dediziert hatte. Vgl. Pöckel, Philol. Schriftstellerlexikon s. v. Gelenius.

1) Melanchthon war nach Beendigung des Schmalkaldischen Krieges den 25. Juli 1547 wieder nach Wittenberg zurückgekehrt. Vgl. C. Schmidt, Ph. Melanchthon, S. 473.

2) Eine sprichwörtliche Redensart der Griechen. Vgl. Suidas und Zenobius IV, 82.

3) Den 10. September 1547 war der Herzog Pietro Luigi Farnese, der Sohn des Papstes Paul III., durch eine vom kaiserlichen Statthalter Gonzaga geleitete Verschwörung in Piacenza getötet worden. Der incentor praecipuus ist also der Papst. Ranke, Deutsche Geschichte im Zeitalter der Reformation V6, 8.

4) Über den Spanier Franciscus Dryander (eigentlich Jayme Enzinas), der wegen seiner Übersetzung der Bibel ins Spanische in Spanien in Kerker geworfen worden war, vgl. die Nachweise Corp. Ref. X, 356.

5) Oswald Myconius, eigentlich Geifshüfsler (1488-1552), Antistes von Basel. Vgl. K. R. Hagenbach, Joh. Ökolampad und Oswald Myconius, die Reformatoren Basels (Elberfeld 1859) S. 309 ff. (TI. II in Leben und ausgewählte Schriften der Väter und Begründer der reformierten Kirche"). R. Thommen, Gesch. der Univers. Basel (Basel 1889), S. 102.

[ocr errors]

6) Wahrscheinlich Wolfgang Wissenburgius (1496-1575), seit 1541 Nachfolger des Simon Grynäus in der Professur für das Neue Testament. Vgl. (Herzog) Athenae Rauricae (Basil. 1778), p. 72; Thommen, S. 114.

7) Über Bonifaz Amerbach, den berühmten Rechtslehrer, vgl.

[ocr errors]

nardinus 1, 1 Cellarius 2 Caelius, Laelius, Castalio 3, Munsterus, Gastius 5, Mutius 6, ne dicam ipsa piorum respublica. His omnibus una mecum praecipuum votum est, ut incolumis diu res labantes sustineas, divinitus concessus nostro seculo aλeşixaxos. Cupio aliquid de Joachimo 7 quoque nostro cognoscere. Vale iterum cum caris omnibus.

Basiliae calendis octobribus anno salutis MDXLVIIo.

Tibi addictissimus
Sig. Gelenius.

Adresse: Eximiae doctrinae ac pietatis viro domino Philippo Melanchthoni, amico suo plurimum colendo.

Orig. Nr. 98 in Bd. XVI der Sammlung der Camerarii zu München.

Basel. 9. März 1550.

Sigismund Gelenius an Melanchthon.

S. P. Ago gratias, doctissime Philippe, pro literato munere, quod me et carminis suavitate permulsit et certiorem fecit de amicorum alacritate quoque, non solum bona valetudine. I lem ix tñs μovoovoyíus colligo. Fabricius mihi iam tum, cum Argentinae degeret, innotuit Joachimi memoria, ut tui quoque

8

die Litteratur bei Horawitz und Hartfelder, Briefwechsel des Rhenanus (Leipzig 1886), S. 5. Thommen, S. 143.

1) Der bekannte Bernardo Ochino. Vgl. Corp. Ref. 40 (12), 136 und sonst.

2) Eigentlich Martin Borrhaus, genannt Cellarius, Professor der Theologie in Basel. Vgl. Athenae Rauricae, p. 24. Ochs, Geschichte Basels VI, 385.

3) Laelius ist vielleicht Laelius Socinus. Sebastian Castellio aus Chatillon (1515-1563), tüchtiger Philologe und theologischer Schriftsteller. Vgl. Athenae Rauricae, p. 354. Thommen, S. 284.

4) Der bekannte Sebastian Münster, der seit 1529 in Basel hebräisch lehrte. Thommen, S. 269.

5) Joh. Gastius aus Breisach, Prediger zu St. Martin in Basel. Vgl. Corp. Ref. 38b (10b), 50. 151 und sonst.

6) Ist Udalricus Hugobaldus, seit 1541 Lehrer der Ethik, später auch der Rhetorik an der Universität in Basel. Athenae Rauricae, p. 425.

7) Camerarius.

8) Wahrscheinlich Georg Fabricius von Chemnitz (1516-1571), Lehrer an der Thomasschule in Leipzig, war 1544-1546 in Strafsburg gewesen. Vgl. F. A. Eckstein, Nomenclator philologorum (Leipzig 1871), S. 149.

9) Camerarius.

« ¡è͹˹éÒ´Óà¹Ô¹¡ÒõèÍ
 »