tutis rigorem. Sed hic virtutis rigor non tam exteriori fortitudine, quæ et ipsa sæcularibus dominis necessaria est, indiget, quam animi interiori fortitudine bonis moribus exerceri debet sæpe enim dominandi virtus per animi negligentiam perditur, sicut in Heli sacerdote factum fuisse comprobatur; qui dum per severitatem judicii peccantes filios non coercuit, în eorum vindictam Dominus velut consentienti non pepercit (I Reg. 11, 27-36). Tria ergo necessaria hos qui dominantur habere oportet; terrorem scilicet, et ordinationem, et amorem. Nisi enim ametur dominus et metuatur, ordinatio illius constare minime poterit. Per beneficia ergo et affabilitatem procuret ut diligatur; et per justas vindictas, non propriæ injuriæ, sed legis Dei, studeat ut metuatur. Propterea quoque dum niulti pendent in eo, ipse Deo adhærere debet: qui illum in ducatum constituit, qui ad portandum multorum onera ipsum veluti fortiorem solidavit. Paxillus enim nisi bene fixus firmetur, et alieni fortiori adhæreat, omne quod in eo pendet cito labitur; et ipse solutus a rigore suæ firmitatis, cum oneribus ad terram delabitur. Sic et princeps nisi suo Conditori pertinaciter adhæserif, et ipse, et omne quod continet, cito deperit. Quidam namque per dominandi officium plus Deo appropinquant, quidam imposito sibi dignitatis honore deteriores fiunt. Moyses enim accepto populi ducatu, familiarius Dei locutionibus utebatur (Ex. xxxii, 11). Saul vero filius Cis postquam sceptra regni suscepit, per inobedientiæ superbiam Deum offendit (1 Reg. xv, 11). Rex Salomon postquam patris sui David sedem obtinuit, Deus illum ultra omnes mortales velut ad innumerosi populi gubernationem sapientiæ munere donavit (III Reg. mì, 12): e contrario vero Jeroboam servus Salomonis, postquam regni domus David par tem occupavit, ad idolorum culturam decem tribus Israel, que erant in parte Samariæ, divertit (Id. XI, 27-30). Per quæ exempla evidenter ostenditur, quosdam in sublimiori stati ad majorem perfectionem crescere, quosdam vero per supercilium dominationis ad deteriora defluere. Per quod utrumque intelligitur, eos qui ad meliora conscendunt, per virtutem animi et Dei auxilium posse id facere; et cos qui ad deteriora divertuntur, per mentis imbecillitatem pariter et negligentiam errare. Unde et dominum absque virtute fieri non decet, quam virtutem ullatenus sine Dei auxilio habet. Qui enim nulla tuetur, si non habet fortitudinem aninti, non valet id agere quoniam magna magnis infestationibus vel adversitatibus solent laborare. Omnis igitur qui præest, hoc primitus tota animi intentione procuret, ut per omnia de Dei adjutorio omnino non dubitet. Si namque cœperit in actibus suis auxiliatorem habere Dominum dominorum, nullus hominum contemptui poterit habere ejus dominatum: Non enim ést polestas nisi a Deo (Rom. xi, 1). Ipse enim elevat de stercore egenum, et sedere facit cum principibus populi sui (Psal. cx11, 7) : et deponit potentes de sede, et exaltat humiles (Luc. 1, 52), ut subditus fiat omnis mundus Deo, et egeat ominis gloria' Dei.

GRADUS VII. Christianus contentiosus. Contentionis causæ. An in mundo aliquid amari debeat. Septimus abusionis gradus est, christianus contentiosus: qui cum participationem nominis Christi per fidem et Baptismum susceperit, contra Christi dicta et propositum, mundi caduca delectamenta diligit. Omne enim, de quo contenditur, aut propter propriam ejus rei dilectionem, de qua agitur, aut propter alterius amorem, quæ sub odiosa specie latet, appetitur: quemadmodum, verbi gratia, bellum, animoso compugnantium conflictu, cum odiosa res sit, propter amorem victoriæ et libertatis peragitur; et multa alic dilect species sub odioso labore vel formidine satis contensiose expetuntur. Unde patenter intelligi

Alias, erigatur gloria.

tur, nihil contendi posse, nisi propter dilectionem, speratam scilicet et subsequentem amabilem remunerationem. Qui igitur de mundo præsenti ex quacumque causa contendit, perspicue ostendit quod illum diligit. Quomodo ergo mundum diligi per Joannem Spiritus sancti sermones interdicunt, quibus ait, Nolite diligere mundum, neque ea quæ in mundo sunt ( Joan. 11, 15)? Mundi enim amor et Dei pariter in uno corde cohabitare non possunt; quemadmodum iidem oculi cœlum pariter et terram nequaquam conspiciunt. Sed requirendum est, si vere in mundo aliquid sit, quod amari debeat; et quis sit ille mundus, quem diligi divina eloquia vetant. Terra ergo cum nascentibus ex ea, et metallis, et animantibus, et pulchritudine vestium, et oblectationibus ciborum, et iis quæ ad hæc pertinent, non diligi præcipitur; sed proximus, propter quem haec omnia facta sunt, amari jubetur. Hæc enim omnia prædicta, velut non mansura, ad cœlestem patriam pergentes concomitari nequeunt proximi vero, velut mansuri regis cohæredes, semetipsos licenter invicem diligunt. Quod ergo semper in mundo non manet et cum mundo pariter deficiet, et ipse mundus, uon amari præcipitur. Proximus autem, qui est pars regni cœlestis in terra et inter ima elementa, a regni cœlorum ap. petitoribus non incongrue amatur, dum in summa illa patria in æternum cohares habebitur. Propterea vero mundus præsens non diligi imperatur, ne a Dei dilectione alienus sæculi dilector quisque efficiatur. Non ergo debet contendi, quod non licet amari. Igi. tur christianus, qui nominis Christi similitudinem tenet, morum quoque ejus similitudinem habere debet. Christianus enim nemo recte dicitur, nisi qui Christo moribus coæquatur. De Christo vero per prophetam ita scribitur: Ecce puer meus quem elegi, electus meus, complacuit in illo sibi anima mea. Ponam spiritum meum super eum. Non contendel, neque clamabit, neque audiet aliquis in plateis vocem ejus (Isai. XLII, 15; Matth. xu, 18). Ecce Christus non contendit, neque clamavit: et tu si morum Christi similitudinem retinere cupis, ne contendas; ne abusivus in Ecclesia christianus existas. Suis enim sectatoribus Christus præcepit, Nolite vocari rabbi; unus est enim magister vesler, qui est Christus: et patrem nolite vocare super terram; unus est enim Pater vester qui in cælis est. Omnes enim vos fratres estis (Matth. xxHI, 8, 9). Quibus ad supplicandum im; eravit dicens, Sic autem orabitis: Pater noster qui es in cœlis, sanctifice. tur nomen tuum (ld. vi, 9), et cætera. Frustra autem contendit Patrem se habere in terra, qui patrem et patriam profitetur se habere in cœlo: cujus patriæ possessor nemo efficitur, nisi qui de terrenæ patriæ contentione securus habetur.

GRADUS VIII. Pauper superbus. Pauper spiritu, pauper humilis. Nobilis pauper. Octavus abusionis gradus est, pauper superbus, qui nihil habens, in superbiam extollitur: cumi e contrario divitibus sæculi non superbe sapere per apostolum Paulum imperetur (1 Tim. vi, 17). Quid ergo stolidius potest fieri, quam illum, qui per infimam miseriam velut in terram abjectus, extremus et humilis incedere et contristari debuerat, supercilioso superbiæ tumore inflatam mentem contra Deum erigere? Per quod vitium lapsi corruerunt, qui in summo cœli conditi erant culmine. Quid ergo vult quasi potens in terra superbire, qui præ omnibus hominibus debuerat humilis apparere? Sed ne de paupertate sua tristitiam habeant, quid à Deo recepturi sunt pauperes attendant: ipse enim inquit, Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum cœlorum (Matth. v, 3). Recta namque dispensatione misericors judex cœli regnum illis committit, quibus regni terrarum participationem inter mortales abstulit: ut ipse dives in cœli sede appareat, qui in terra nihil penitus procurat. Cavendum ergo pauperibus est, ne dum per

Editi, et interim a regni, etc Ms. Corb., ab inimis re

gni, etc.

egestatem et necessitatem terrenum regnum perdunt, per mentis etiam imprudentiam cœlorum regna amitfant. Cum enim Dei dispensatione paupertatem necessariam acceperint, in ipsorum arbitrio pendet, vtrum pauperes spiritu sint. Non enim quibuscumque pauperibus cœli regna promittuntur, sed his tantummodo in quibus divitiarum inopiam animorum humilitas comitatur. Pauper enim humilis, pauper spiritu appellatur; qui cum egenus foris cernitur, nunquam in superbiam elevatur: quoniam ad appetenda regna cœlorum plus valet mentis humilitas, quam præsentium divitiarum temporalis paupertas. Etenim humiles qui bene divitias possessas habent, possunt pauperes spiritu appellari: superbos autem nihil habenies, haud dubium est beatitudine paupertatis privari. De quibus utrisque sancta Scriptura ita loquitur : Est quasi dives, cùm nihil habeat, et est quasi pauper, cum in multis divitiis sit (Prov. xi, 7). Quasi pauper ergo in multis divitiis, est dives humilis spiritu et nihil habens quasi dives, est pauper superbus mentis affectu. Nobilis ergo inopia est mentis humilitas, et ineptæ divitiae sunt animorum enormitas. Providendum ergo pauperibus est, ut semetipsos quales sint intelligant: et quia rebus consequi quod capiunt non valent, mentis tumore superbire desinant.

:

GRADUS IX. Rex iniquus. Justitia regis. Ex rege injusto quot mala. Ex juxto rege quot bona. Nonus abusionis gradus est, rex iniquus. Etenim regem non iniquum, sed correctorem iniquorum esse oportet. Inde in semetipso nominis sui dignitatem custodire debet nomen enim regis intellectualiter hoc retinet, ut subjectis omnibus rectoris officium procuret. Sed qualiter alios corrigere poterit, qui proprios mores, si iniqui sint, non corrigit? Quoniam in justitia regis exaltatur solium, et in veritate regis solidantur gubernacula pupulorum. Justitia vero regis est, neminem injuste per potentiam opprimere, sine acceptione personarum inter virum et proximum suum judicare, advenis et pupillis et viduis defensorem esse, furta cohibere, adulteria punire, iniquos non exaltare, impudicos et histriones non nutrire, impios de terra perdere, parricidas et pejerantes vivere non sinere, Ecclesias defendere, pauperes eleemosynis alere, justos super regni negotia constituere, senes et sapientes et sobrios consiliarios habere, magorum et hariolorum pythonissarumque superstitionibus non intendere, iracundiam differre, patriam fortiter et juste contra adversarios defendere, per omnia in Deo confidere, prosperitatibus non elevari animo, cuncta adversa patienter tolerare, fidem catholicam in Deum habere, filios suos non sinere impie agere, certis horis orationibus insistere, ante horas congruas cibum non gustare. Væ enim terræ cujus rex puer est, et cujus principes mane comedunt (Eccle. x, 16). llæc regni prosperitatem in præsenti faciunt, et regem ad cœlestia regna meliora perducunt. Qui vero regnum secundum hanc legem non dispensat, multas nimirum adversitates imperii tolerat. Idcirco enim pax populorum sæpe rumpitur, offendicula etiam de regno suscitantur, terrarum quoque fructus diminuuntur, et servitia populorum præpediuntur, multi et varii dofores prosperitatem regni inficiunt, charorum er liberorum mortes tristitiam conferunt, hostium incursus provincias undique vastant, bestiæ armentorum et pecorum greges dilacerant, tempestates veris et hiemis terrarum fecunditatem et maris ministeria prohibent, et aliquando fulminum ictus segetes et arborum flores et pampinos quosque exurunt. Super omnia vero regis injustitia non solum præsentis imperii faciem offuscat, sed etiam filios suos et nepoLes, ne post se regni hæreditatem teneant, obscurat. Propter piaculum enim Salomonis, regnum domus

'Jonas Aurel. totuin hunc Gradum tanquam ex cypriano inserens, de Institutione regia, cap. 5, legit, ne iniqui. • Alias, acri et hemisphæria turbat terrarum, etc.

Israel Dominus de manibus filiorum ejus dispersit (III Reg. xi, 31); et propter justitiam David regis lucernam de semine ejus semper in Jerusalem reliquit. Ecce quantum justitia regis sæculo valeat, intuentibus perspicue patet. Est enim pax populorum tutamen patriæ, immunitas plebis, munimentum gentis, cura languorum, gaudium hominum, temperies aeris, serenitas maris, terræ fecunditas, solatium pauperum, hæreditas filiorum, et sibimetipsi spes futuræ beatitudinis. Attamen sciat rex, quod sicut in throno hominum primus constitutus est; sic et in pœnis, si justitiam non fecerit, primatum habiturus est. Omnes namque quoscumque peccatores sub se in præsenti babuit, supra se modo implacabili in illa futura pœna habebit.

GRADUS X. Episcopus negligens. Quid episcopus debeat gregi. Quid sibi. Decimus gradus abusionis est, episcopus negligens qui gradus sui honorem inter homines requirit, sed ministerii sui dignitatem coram Deo, pro quo legatione fungitur (11 Cor. v, 20), 11on custodit. Primo namque ab episcopo, quid sui no. minis dignitas teneat, inquiratur; quoniam cun Episcopus græcum nomen sit, speculator interpreta tur. Quare vero speculator ponitur, et quid a specnlatore requiritur, Dominus ipse denudat, cum sub Ezechielis prophetæ persona episcopo officii sui rationem denuntiat, ita inquiens: Speculatorem dedi le domui Israel. Audiens ergo ex ore meo sermonem, nuntiabis eis ex me. Si autem videris gladium venienlem, et tu non annuntiaveris ut revertatur impius a via sua, ipse quidem impius ab iniquitate sua morietur, sanguinem autem ejus de manu tua requiram. Si autem tu annuntiaveris, et ille non fuerit reversus, ipse quidem in iniquitate sua morietur, sed tu animam tuam liberasti (Ezech. m, 17-19). Decet ergo episcopum qui omnium speculator positus est, peccata diligenter attendere et postquam attenderit, sermone si potuerit et actu corrigere; si non potuerit, juxta Evangelii regulam scelerum operarios declinare. Si enim, in quit in Evangelio Dominus, peccaverit in le frater luus, corripe illum inter te et ipsum. Si te audierit, lucratus es fratrem tuum : si te non audierit, adhibe lecum adhuc unum vel duos, ut in ore duorum vel trium stet omne verbum. Si illos non audierit, dic Ecclesiæ. Si Ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus (Matth. xvm, 15-17). Tali ordine expellendus est, quicumque doctori vel episcopo adhærere noluerit. Et qui tali ordine expulsus fuerit, ab alio aliquo doctore vel episcopo non debet recipi. De sacerdote namque in lege scribitur : Viduam aut repudiatam non accipiat uxorem (Levit. xx1, 7). Qui ergo illum excommunicatum a catholico, illo non permittente, sibi jungit, jura sacerdotii sareti, quod Christianorum genus electum est, excedit. Hac ratione episcopum ad eos quibus in speculatione positus est, esse oportet. Cæterum vero qualis in semetipso esse debeat, Paulus apostolus exponit, ut ad gradum episcopi veniens sit sobrius, prudens, castus, sapiens, modestus, hospitalis, filios habens subditos cum omni castitate, testimonium habens bonum ab his qui foris sunt, proferens doctrinæ fidelem sermonem, ante episcopatum non plures habens uxores quam unam; non percussor, non bilinguis, non ebriosus, non neophytus (1 Tim. m, 2-4) ut per hæc ipse ostendat in opere, quod alios docet in sermone doctrine. Caveant ergo negligentes episcopi, quod in tempore vindicta Dominus per prophetam conqueritur dicens, Pastores mei 1 demoliti sunt populum meum; et non pascebant gregem meum pastores, sed pascebant semetipsos (Ezech. xxxiv, 8): sed potius procurent hi, quos constituit Dominus super familiam suam dare illis cibum in tempore suo mensuram tritici (Luc. XII, 42), puram scilicet et probatam doctrinam, `quatenus veniente Domino mereantur audire, Euge serve.

Septem sunt vitia principalia, quæ rationalem naturam inficiunt, et ejus integritatem quasi quodam suæ admixtionis fermento corrumpunt. (a) Vitium autem est corruptio naturalis affectus præter ordinem, et extra mensuram. (b) lloc vero cum per consensum recipitur, peccatum est; sentire autem solum sine consensu, pœna est et non culpa. Sane in non regeneratis vitium omnino excusationem non habet, ubi etsi consensus non sequitur, solum hoc damnationi debitum est, quod præter rationem movetur; propter quod ait Apostolus, Jara nihil damnationis est his, qui sunt in Christo Jesu (Rom. vi, 1). (c) Primum vitium est, superbia: secundum, invidia: tertium, ira: quartum, acedia: quintum, avaritia : sextum, gula: septimum, luxuria. Superbia est amor propriæ excellentiæ. Invidia est livor felicitatis alienæ. Ira est irrationabilis perturbatio mentis. Acedia est fastidium interni boni. Avaritia est immoderata habendi cupiditas. Gula est nimius edendi appetitus. Luxuria est immoderatum desiderium explendæ libidinis. Hæc ergo sunt vitia septem, de quibus universa rationalis animæ corruptio manat : omne enim quod integritatem corrumpit, vitium est. Sed est alia integritas, etc.

CASTIGATIONES ET VARIE LECTIONES IN EUMDEM

TRACTATUM.

Editio Hugonis antiquior Parisiensis anni 1526, apud Badium, tom. 1, fol. 206, c, Allegoriarum in Matthæum cap. 3, Corruptus vero amor per concupiscentiam animæ turpitudo est. Vignierius in suplemento, Corruptus vero amor per concupiscentium to li! sanitatem. Claritas enim cognitionis quasi quædam animæ pulchritudo est: sinceritas vero, etc.

Ibid. e, cap. 4, cætera vero obsequentia vitia. Lege ex Vignerio, subsequentia vitia.

Ibid. b, post, simul vero omnia blasphemant; Vignierius addit, Dominum; et mox habet, summum bonum, ubi Hugo, bonum suum.

Fol. 207, 1, cap 5, post, propter hoc Dei Filius, addendum, qui; et mox, non rationabilis esse potuisset: legendum, rationabilis esse non potuisset. Et paulo post, quod inordinatus est, vitium est; pro, quod inordinatum est, vitium esse.

Ibid. m, cap. 6, septem antidota specialia, vignerius, spiritualia; forte minus bene. Deinde, quæ tumen : torte legendum, quæ lantum.

Ibid. n, ut sequatur largitio ejus quod voluntas requirit. Vignierius, ut subsequatur largitio, ut quod voluntate perdidit, voluntate requiral.

Ibid. addendum, Adveniat regnum tuum. contra iram opponitur tertia petitio; post voces, secunda petitio.

ibid. o, cap. 7, quasi caplatio benevolentiæ: et infra, hæc pro commendatione captationis benevolentiæ. Vignierius non legit vocem benevolentiæ; quam Hugo reticere solet, ut videre est lib. de Modo orandi, capp. 2 ct 5. Ibid. pro, a prælatis, corrigendum, appellans.

Ibid. llic namque quærenda sunt. Apud Vignierium, Illic namque quærenda est hæreditas.

bid. r, honorem Dei præponimus. Apud Vignierium, kotibi et tua, ubi apud norem tuum præponimus: et mox, Hugonem, tibi et Dei.

208, t, cap. 8, post, audi iterum, Vignierius repetit verbum, audi.

Ibid., bonus ad tantum bonum. Vignierius, bonus ad sum

lum uti.

Ibid., sine scientia excedat. Forte legendum, accedat. Ibid. g, intus habes panem Vignierius omittit, habes. Ibid., ipsa est esuriens. Vignierius, ipsa enim est, etc. Ibid. h: Hic est (Vignierius addit, dies) hodiernus quando. Vignierius habet, hodiernus in quo et mox, ad deciderium boni excitatur; cum vox, boni, apud Hugonem desideretur.

210, k, da nobis hodie, da: legendum cum Vignierio, da nobis hodie. Hodie da.

Ibid. 1, cap. 12, qui tam fideliter conditionem proponit. Melius vignierius, qui tam fidenter, etc.

Ibid., sentimus bonam (Viguierius addit, esse) misertcordiam.

Ibid. m, virtutis præstes affectum. Legendum cum vi. gnierio, effectum.

Ibid. n, nobis congratuito. Vignierius, nobiscum gratum. Forte, nobiscum gratuito.

Ibid., nos viscera (misericordiæ tuæ, omittit Vignierius) affluentia, (addit verò, bonitate) consid. Forte singula hæc verba retinenda.

Ibid., tuo juri cedere. Vignierius, jure.

Ibid. p, ut tamen eos puniamus. Vignierius, ul non eos puniamus.

Ibid. r, cap. 13, non lam tentatio quam oppressio (est, omittit vignierius) si prævalet. Addit deinde, aut si non prævalet.

Ibid. s, cum propter id quod. Vignierius, cum per id guod.

211, t, itaque tentat (Vignierius addit, hoc) vitium.

Ibid. y, cap. 14, nec possumus exire. Vignierius, erui. Ibid., Ecce (Vignierius addit, nos) soli sine te. Deinde inserto puncto, facti sumus, etc.

Ibid., et non est sicut cætera mala. Abundat, est. Ibid. y, z, pestiferæ dilectionis (Vignierius, delectationis) persuasione.

Ibid. z, æstimare forte poterat. Vignierius, existimare.
Ibid., quod jam non potest celari. Vignierius, hoc jam, etc

DE DONIS SPIRITUS SANCTI.

IN ILLUD LUCE: Si enim vos cum sitis mali, (Luc. XI 13), elc.

Scriptum est: Si enim vos cum sitis mali, nostis bona data; dare filiis vestris (Ibid.), quanto magis Pater vester cœlestis dabit spiritum bonum petentibus se? Ergo spiritum dabit Pater cœlestis filiis suis petentibus se. Qui enim filii sunt, non aliud quærunt : qui aliud quærunt, mercenarii sunt, servi non filii. Qui argentum quærunt, qui aurum quærunt, qui transitoria quærunt, qui terrena 1 quærunt, quærunt ministerium servitutis, non spiritum libertatis. Quod quæritur, datur. Si quæris corporalia, non plus quan

Apud Hugonem, non æterna.

1