mentem

CAPUT PRIMUM. 1. Pœnitentiæ utilitas. Errores temporis impugnantur. Qantum sit appetenda gratia poenitentiæ, omnis clamat auctoritas, omnis bonorum vita conatur ostendere. Languores enim sarat, leprosos curat, mortuos suscitat, sanitatem auget quam conservat; claudis gressum, aridis copiam, caccis restituit visum; vitia fugat, virtutes exornat, munit et roborat, omnia sanat, omnia redintegrat, omnia lætificat. Temperat successus, constringit impetus, moderatur excessus. Ignorans se, per hanc se recognoscit; quærens se, per hanc se invenit. Hæc est quæ homines ad Angelos ducit, et creaturam reddit Creatori. Ista ovem perditam monstravit querenti (Luc. xv, 4), et decimam drachmam obtulit anxianti (Ibid, 8). Hæc dissipatorem filium ad patrem reduxit (Ibid., 11), et vulneratum a latronibus custodi curandum tradidit (Id. x, 35). In hac omne bonum invenitur, per hanc omne bonum conservatur. Fugat tenebras, inducit lucem, excoquit omnia, ipsa ignis

consumens.

2. Hæc omnia, provida virago, sensisti, quæ hoc tantum bonum tenere dilexisti. Vix enim diligitur, quod omnino ignoratur. Super hoc bonum innixa, fortis esse poteris ad omnia bona. Itaque voluntatem fuam, quam super hoc bono cognovi, libenter adjuvo: et suavem laborem super hac re, ut rogasti, desideranter suscipio, sperans Dei adjutorium in tuo merito. Scio enim intentionem tuam nunquam frustrandam, sed in omnibus quæ desiderat ditandam. Nam cum esses dives, pauperem te pro Christo reddidisti, et in anima dives eris sancti commercii. Unde felix ego, si quid auxilii ad veras tuas divitias adhibere potero. Tuæ itaque trado dilectioni, quidquid de pœnitentia sentio, auctoritate patrum et illustratione sancti Spiritus. Nec modo hujus temporis tantum impugnamus errores, sed etiam de impugnatis per copiam rationum conamur tibi tradere dulcedinem suavitatis: ut integritas tuæ mentis, quæ Deo dante omnes repulit falsitates, super fugatis ratioci. nando letetur.

CAPUT II. 3. Pænitentia sit ex fide. Pænitentiæ indulgentia peccata non auget, sed arcet. Si fides fundamentum est pœnitentiæ, præter quam nihil est quod bonum sit; appetenda est pœnitentia, quam constat in fide fundatam. Non enim potest arbor bona fruclus malos facere (Matth. vi, 18). Pœnitentia itaque quæ ex fide non procedit, utilis non est. Oportet antem credi remedium pœnitentia a Salvatore concedi. Si enim omnis poenitentia peccatoribus sterilis esset, nequaquam ad poenitentiam revocarentur Christi interfectores, quam pr.edicavit Dominus mitis et mansuetus, et ejus Præcursor: dixit enim, Fructus facite dignos poenitentia (Id. m, 8); ostendens poenitentiam non sterilem, sed dignam fructificare. Qui enim dixit, Malo misericordiam quam sacrificium (Osee v1, 6), non exspectabat mortem peccatoris, sed ut conversus viveret (Ezech. XVIII, 23). Quis autem converti pote-t ut vivat, nisi qui erat in regione longinqua? In iniquitatibus se meminit conceptum David, et in delictis

a matre sua genitum (Psal. L, 7), cui Dominus testimonium perhibet, Inveni hominem secundum cor meum (Act. x, 22). Hic idem a Domino laudatus, præsumens de Domino dicit, Propitius eris peccato meo multum est enim (Psal. xxiv, 11): non quia multum erat, sed quia David multum reputabat, sicut qui jam inde satur erat et fastidiosus. Non enim laborat exonerari peccato, cui non videtur nimium. Quomodo ergo multum videretur, si adhuc in illo delectaretur? Quomodo rogaret perdere, nisi doleret habere? Si cnim non doleret habere, gauderet commisisse Scimus quia delevit Deus peccatum David; aut quia dolebat peccasse, aut quia gemebat, et stratum suum lacrymis rigabat, et tanquam panem cinerem manducabat. Si autem gauderet, non magnum, sed parvum peccatum suum diceret.

4. Falluntur itaque, qui objicientes pœnitentiam Apostolo, et eum irridentes dicunt contra eum, Peccabimus, ut gratia abundet (Rom. vi, 1)? Dicebat, Convertimini per pœnitentiam, sperate de venia, etiamsi maxima sit iniquitas: ubi abundavit peccatum, abundavit gratia (Id. v, 20) : nullum peccatum potėrit remanere ante pœnitentiam. Prædicat enim converti. Sed unde se converteret aliquis, cui primus status placeret? Qui itaque convertitur, necessario dolet habere, quod gaudet perdere. Pœnitentia itaque acquirit indulgentiam, sine qua nemo pervenict ad veniam. Si enim sine ca anima salvaretur, non diceretur, Peccasti, quiesce. Cur enim quiesceret, nisi quia malum est, si peccaret? Quomodo diligi et non odio haberi potest, quod retentum damnat, et fuga tum salvat? Qui nunc ergo quiescit, dolere oportet quod non prius quievit. Sicque salvatur, quia dolet; sieque liberatur, quia pœnitet. Ex dolore enim dictum est, Peccavi, quid faciam tibi (Job vi, 20)? Quasi diceret, Adeo doleo me peccasse, quod mihi tam grave est, quod non velim contra me te non vindicare. Quero enim in me quid supplicii possim excogitare, quod tibi possit sulficere. Nihil mihi grave, si me a peccato potest liberare. Relinquitur ergo pœnitere, volentibus veniam invenire.

CAPUT III. 5. Error credentium pœnitentiam post Baptismum cassam esse. Abutitur Apostoli loco Confulatur ipsis Apostoli gestis. Apostoli locus intelligendus de Baptismo. Pœnitentiæ utilitas post Baptismum, Christi parabolis designata. Sunt autem qui credunt usque ad Baptismum pœnitentiam proficere (namque Syrus erat Naaman, qui per aquam perdidit lepram [iv Reg. v, 20]), sed postea peccantibus cassam per severare. Gaudent enim singularitate, arrogantes ex hoc quod non habent, jactantes se mundos esse, utpote quasi nihil post Baptismum commiserint unde jure dolere possint. Hi sinistre omnia intelligentes, vires ex sanctorum auctoritate sumentes, et sequentes patrem mendacii, mendaciter exponunt quod concordat veritati. Legunt enim in Apostolo quod intel ligere nolunt, Impossibile est eos qui semel illuminati sunt, et gustaverunt donum cœleste, et participes effecti sunt Spiritus sancti, et gustaverunt bonum verbi Dei virtutesque sæculi futuri, iterum renovari per pœnitentiam, rursum crucifigentes Filium Dei, et ostentui habentes llebr. vi, 4-6).

6. Sed si superbia non exccasset, viderent Apostolum non ita esse destructorem sui laboris atque sui gaudii. Quos enim per Epistolas correxit, nisi qui post Baptismum ceciderant, et in peccato ipso perseverabant? Gentiles enim visitabat corporali præsentia, rationibus et miraculis eos confortans. Quomodo scriberet infidelibus, ipsis eidem multipliciter contradicentibus? Hunc lapidabant, virgis cædebant ; et eis scriberet ut se corrigerent? Cur autem correetionem infidelibus indiceret, si de eorum salute desperaret? Quomodo scriberet, qui scienter et necessario nihil omnino proficeret? Si non possent renovari per pœnitentiam, cur prædicaret eam? Præterea Corinthium excommunicavit paulo post Baptismum peccantem, et fornicationem gentium superantem : quomodo reciperet pœnitentem, si sic contra suum prædicaret præceptum?

7. Sed de Baptismo hoc intellexit. Dixit enim cos renovari per pœnitentiam impossibile esse, ut rursum crucifigant Filium Dei, et ostentui habeant, id est, ut iterum baptizentur. Qui enim baptizatur, mortem crucis et sepulturam Christi repræsentat in immersione sua (Rom. vi, 3) : in signo enim crucis quisque in aqua submergitur, et submersus sepultus ostenditur. Non enim qui prolapsi sunt, per iteratum Baptismum consequi veniam poterunt. Sicut enim semel Christus crucifixus est, sic Baptismus iterandus non est. Una enim morte sua omnes redemit, ut amplius mori non oporteat. Quod videns Ecclesia, intellexit non iterandum Baptismum.

1

8. Per fructus itaque pœnitentiæ, baptizatis adhibetur spes veniæ. Nam filius erat, qui recesserat a patre in regionem longinquam susceptus a patre per pœnitentiam confitentem dixit ei, Jam non sum dignus vocari filius tuus (Luc. xv, 21): non enim ista a te didici, ista apud te reperi. Hunc suscepit paterfamilias, et stola et annulo induit. Stola donavit eum, quia in eo integritatem charitatis restauravit; atque annulum in manu posuit, quia eum ex fide fecit operari, et per Spiritus sancti dona eum subarrhavit et etiam calceamenta pedum reddidit, quia Ecclesiam ejus prædicatione ditavit. In cujus convivio occisus est vitulus saginatus; quia in quo habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter (Coloss. 11, 9), illi faclus est cibus: per hoc ostendens etiam sacramenta Dominici corporis per pœnitentiam et confessionem reddi peccatoribus baptizatis. Si enim aliter esset, Petrus post Domini ascensionem caput Ecclesiæ non persuasisset Simoni in emptione Spiritus sancti spem habenti, ut pœnitentiam sumeret inde, cui pecuniam dicaverat in maledictionem (Act. vnr, 22). Ille quoque qui incidit in latrones, ab Jerusalem descendebat, non in Ægyptum ad tenebras, non ad Idumæos sanguineos et pulvere aspersos, sed ad Jericho: qui incidit in latrones, non habitaverat cum eis. Sed licet inciderit qui prius latro non erat, non est relictus a Samaritano; sed adjutus ab eo et cura refectus (Luc. x, 30-36). Quod non fuisset, si solis non baptizatis spem veniæ reliquisset. Amicus vocatus est Lazarus, et postea mortuus, fetidus resuscitatus est et quatriduanus (Joan. x1, 11-44): ostendens, quantumcumque peccet homo, etiam postquam fuerit amicus Dei, vivere poterit ejus spiritus; sed valido Dei clamore et multorum fletu foras a peccato vocabitur. Prius tolletur lapis desuper ab ipso; quia cordis duritiam projiciet ex animo, quam tollent intercessores et prædicatores labore suo. Filiam Abrahæ quam alligabat satanas, solvit Dominus reclamantibus licet Judæis hæc filia erat et ligata, et soluta in sabbato (Luc. xm, 16).

:

CAPUT IV. 9. Peccatum in Spiritum sanctum male intelligunt de solis baptizatorum peccatis. Quid sit. Nec melius capiunt peccatum ad mortem. Adhuc sunt qui clamant non esse remissionem peccatorum baptizatis

1 Ms. Cisterciensis, post Deum caput.

MISS.,

vita.

per pœnitentiam, dicentes peccatum in Patrem et Filium remitti, in Spiritum sanctum omnino non ignosci; putantes peccare in Patrem et Filium esse infidelium, et habere remissionem per Baptismum. Isti peccant absque Spiritu, quem non acceperunt : illi autem in Spiritum sanctum, quem acceperunt per Baptismum, qui ejus dona non retinent, et diaboli venena eligunt. Istos intelligunt nec hic, nec in futuro misericordiam consequi posse (Matth. x11, 32). Sed iste intellectus magis est erroris, quam sanctæ fidei. Si enim per solum Baptisma, quod iterandum non est, fit peccatorum remissio: cur adderet Dominus, neque in futuro? Constat autem quædam in futuro remitti, ubi non est operatio Baptismi. In futuro autem nemo baptizabitur, et a peccato liberabitur. Sicque 'alsa est interpretatio, quae remissionem concedit soli Baptismo. Non itaque soli infideles peccant in Patrem et Filium, sed quicumque peccatum committunt. Sed soli peccant in Spiritum sanctum, qui impœnitentes existunt usque ad mortem. Spiritus enim sanctus, charitas est divinitatis, amor est genitoris et genitæ Veritatis, qui suam gratiam nobis tribuit sui ipsius arrham. Qui igitur peccat, et gratiam suam recupe rare non amat, et nunquam curat ab eo diligi, qui totus est amor et charitas, nec ad eum tendit unde sumpsit arrham, in Spiritum sanctum peccat, et nunquam post mortem sient nec vivens consequetur ve niam sicque nullus peccat in Spiritum sanctum, qui fugit ad ipsum. Si quis lectionis seriem, ubi hoc legitur, et verbi causam cogitaverit, etsi aliter intelligat, sinistre interpretantibus non concordat. Dicebant enim Judæi, In Beelzebub ejicit dæmonia (Ibid., 24), opus Spiritus sancti attribuentes diabolica potestati. Dixit ergo, Sunt peccata quæ quoquo modo sunt ferenda, sunt blasphemiæ consecuturæ misericordiam ; sed blasphemare Spiritum sanctum, ut incepistis, ducet vos ad mortem. Unde postea dixit, Non potest arbor mala fructus bonos facere: quasi dicat, Convenit vitæ vestra de Spiritu talia dicere: Arbor bona non potest fructus malos jacere (Id. vi, 18). Consilium est. Convertimini, et in arborem bonam transite; nec jam poteritis de Spiritu sancto talia sentire.

10. Objiciunt aliud dictum sancti Joannis, Est peccatum non ad mortem, pro quo oret quis; est aliud ad mortem, pro quo non orel quis (I Joan. v, 16): quasi pro peccatis ante Baptismum sit orandum, pro aliis non. Falluntur qui sic intelligunt. Contrarius enim esset sibi ipsi, qui poenitentiam admonuit Ecclesia Pergami (Apoc. i, 16). Sed sunt quardam peccata venialia, quae oratione dominica quotidie solvuntur, com dicitur, Et dimitte nobis debita nostra (Matth. vi, 12): et hæc, ut idem ait, non sunt ad mortem. Alia vero quæ sunt ad mortem, non sic, sed per fructus pœnitentiæ solvuntur. Qui Petrum lacrymantem suscepit, remissionem non negavit baptizatis. Jam enim audjerat, Tibi dabo claves regni cœlorum (Id. xvi, 19), qui licet postea Dominum negaverit, et a se amicos Christi excommunicaverit, per pœnitentiam et amaros fletus veniam recuperavit (Id. xxvi, 70-75). Ægrum se esse Dominus dicit, respiciens ad menibra sibi unita. Quæ membra sunt, qui per Baptismi sacramentum Deo uniti sunt. In quibus cum se ægrum commemorat, non ab hominibus peccata committi negat, quæ quotidie per pœnitentiam destruit.

CAPUT V. 11. Instant quod pœnitentia non valeat iterata. Refelluntur. Ex Dei promissis. Ex Apostoli et Ecclesiæ praxi. Peccatorum venia cur sa'pius necessaria. Desperatio Deo est contumeliosa. Desperare nec debet sacerdos. Adhuc instant perfidi, qui sapiunt plus quam oportet; non sobrii, sed excedentes mensuram. Dicunt enim Etsi semel peccantibus post Baptismum valeat pœnitentia, non tamen sæpe pec · cantibus proderit iterata; alioquin remissio ad peccatum esset incitatio. Dicunt enim, Quis non semper peccaret, si redire semper posset? Dicunt enim Deum incitatorem mali, si semper pœnitentibus subvenit: et ei placere peccata, quibus semper præsto est gra

tia. Errant autem. Imo constat ei peccata multum displicere, qui semper præsto est ea destruere. Si enim ea amaret, non ita semper destrueret, sed conservaret, atque ut sua munera foveret. Semper destruit peccata quæ invenit; ne solvatur quod creavit, ne corrumpatur quod amavit. Sumunt occasionem hypocrite isti ex factis Domini. Quem enim, inquiunt, earcum bis illuminavit? quem leprosum bis mundavit? quem mortuum bis suscitavit? Non Lazarum, quem prius dilexit, non filium viduæ, quem misertus matri restituit: non filium dissipatorem legitur bis suscepisse, non filiam Abrahæ bis a dæmonio liberasse. In nulla persona iteravit factum, docens, ut aiunt, non sæpe a Domino ficri remedium. Dixit multis, Vade, noli amplius peccare, ne quid deterius tibi contingat (Joan. vi, 11): promi:tens pœnam, non amplius veniam.

12. Quod autem multos cæcos illuminaverit et diverso tempore, et multos debiles confortaverit, ostendit in diversis illis eadem sæpe peccata dimitti; ut quem prius sanavit leprosum, alio tempore illuminavit cacum. Ideo enim tot sanavit febricitantes, tot languidos, tot claudos, cæcos et aridos, ne desperaret sæpe peccator. Ideo non scribitur aliquis nisi semel curatus, ut timeat quisque jungi peccato. Videmus adbuc quotidie in Ecclesia sæpe febricitantes, sæpe languidos, sæpe passionibus captos sæpe liberari; ut appareat toties opus miserentis, quoties confessio fit pœnitentis. Quomodo enim corpus quod vilius est, et ab ipso dissimilius, sape sanaret et animam digniorem1 et redemptam, non toties liberaret? Medicuin se vocat, et non sanis, sed male babentibus opportunum (Matth. ix, 12). Sed qualis esset hic medicus, qui malum iteratum nesciret curare? Medicorum enim est centies infirmum visitare, centies curare. Qui cæteris minor esset, si aliis possibilia ignoraret.

13. Memor est sui, qui promisit, Nolo mortem peccatoris, sed ut convertatur et vivat (Ezech. xviii, 32). Quem enim peccatorem excludit? Et quod omnibus promisit indulgentiam, aliis promissionibus declarat : Qui me confessus fuerit coram hominibus, id est, omnis quantumcumque et quotiescumque peccator, cujuscumque ordinis, etiamsi fuerit sacerdos; confitebor et ego eum coram Patre meo (Matth. x, 52). Nam qui invocaverit nomen Domini, id est, secunduni quod vocatur Dominus, id est, qui invocaverit cum ad se serviendo, et non contradicendo, ut forsitan sæpe fecit omnis, id est, quicumque sit ille peccator, salvus erit (Joel 11, 32). Omnem enim animam iste promissor saturavit bonis, etiam sedentes in tenebris et umbra mortis, nullam excipiens animam. Hunc magistrum intellexerat discipulus ille, qui Corinthios per Epistolas suas voluit corrigere, et, ut ipse testatur, ter in Litteris suis eos correxit (11 Cor. xi, 1). Oportebat enim ut quoties videbat eos cadere, toties adjuvaret eos surgere. Memor enim erat illius qui dixerat, Quorum remiseritis peccata, remittuntur eis (Joan. xx, 25). Scimus autem primos patres, et in omni tempore Ecclesiam Dei semper usque septuagies septies, quod est semper, peccata dimittere. Quam potestatem illi ab Ecclesia Dei conantur auferre.

14. Oportet enim Ecclesiam sic credere, quæ confitetur se sæpe peccare. Negant enim veritatem in se seductis esse, qui se absque peccato audent jactare : In multis enim offendimus omnes (Jacobi m, 2), nee infans unius diei absque peccato super terram esse potest (Job xxv, 4). Quapropter eliminandus est ab Ecclesia iste error, qui unquam pœnitentibus negat indulgentiam. Non enim inquirit quid Apostolus senserit, qui dixit, Nihil mihi conscius sum, sed non in hoc justificatus sum (1 Cor. iv, 4), sentiens etiam et justis peccata solere contingere non se confirmabat absque peccato, qui se cognovit indissolubili vinculo charitatis Christo conjunctum. Nisi enim sciret sæpe justos ad veniam venire; quomodo dubitaret se pec

1 Ess., animam morte dignam et.

care, qui se sciebat spiritum Dei habere, et intentioné mundissima ei servire? Cur enim Dominus Petri pedes lavisset, et Ecclesiam hoc idem docuisset (Joan. X, 5, 15); nisi quia quotidiana est offensio, oportet quod quotidiana sit remissio? Cur autem docuisset ipse Dominus orantes dicere, Dimitte nobis debita nostra (Matth. vi, 12); nisi ipse misericors persevera. ret, qui nos ab hac petitione non vult deficere?

1

15. Nullus itaque tantum unquam possit peccare, quod pœnitens velit desperare. Quid enim aliud est desperare, quam Deum sibi comparare? Nam qui de Deo non præsumit veniam, non animadvertit plus peccato suo Dei posse clementiam. Si enim sentiret Deum magis bonum, quam se malum; quidquid in se justitia non inveniret, a Deo magis bono exspectaret et quidem diffidit, quia sunimi boni bonitatem majorem sua nequitia non sentit. Ille solus diffidat, qui tantum percare potest, quantum Deus bonus est. Cum sit autem nullus qui hoc possit; qui timet de se malo, præsumat de meliore. Diabolus enim et omnis nequitia minor est, quam Dei misericordia. Ipse enim si posset sperare, et culpam in se sentire; quod non invenit in se, sumeret in Dei pietate. Adhuc qui diffidit, et suam nequitiam Dei benignitati comparat, finem imponit Dei virtuti, dans finem infinito, et perfectionem divinitatis auferens Deo; cui nibil deest, quod etiam excogitari non potest.

16. Non itaque etiamsi sacerdos peccaverit, desperare debet, licet scriptum sit, Quis orabit pro eo (I Reg. 11, 25)? Tota namque Ecclesia, atque alius sacerdos, et omnis sauctorum ordo orabit pro co, et ipse Christus qui pro nobis offert se Deo. Sed hoc considerandum est sacerdoti, ne facile cadat, cui in hoc gravior notatur pœna. Dicat apud se, Si plebs jejuna verbi Dei peccaverit, oportebit me ferre partem ponderis ; non audebo illi importabilia imponere, et non digito ca movere (Matth. XXII, 4): sed ego si peccavero, quid faciam ? Non sic facile evadam, me oportebit flere miseriam. Non enim est sic statutum de me, sicut de subjecta plebe. Sic sacerdo, timeat peccare; sed magis, desperare.

CAPUT VI. 17. Error præsumentium veniam sine pænitentia. Sunt alii inimici desperationis 3, qui adeo præsumont et de Deo confidunt, quod quandam sibi licentiam peccandi acquirunt, et sine pœnitentia exspectant veniam : quia credunt quoniam Christiani vocantur, non posse damnari, adulantes sibi, quod scriptum est, Omnis quicumque invocaverit nomen Domini, salvus erit (Jock. n, 32). Putant enim se nomen Domini invocare, quoniam possunt Christum credere, et sacramenta Ecclesize summere: non verentes multos esse vocatos, paucos vero electos (Matth. xx, 16). P'utant enim omnes Christianos paucos esse in multitudine Gentium et Judeorum : quare etsi omnes salventur credentes, paucorum tamen est electio in tanta multitudine. Sed si quis animadvertere voluerit, deceptos hos esse cum Ecclesia judicabit, licet confidant in Christi redemptione. Dieunt enim, Quid prodesset Christum venisse, si mali tantum sicut ante adventum suum adhuc perirent? Antequam enim fieret Deus homo, mali tantum damnabantur et si adhuc idem esset, eum venisse quid prodesset? Multum, inquam : nam omnis bonus ante adventum Domini salvus factus est per adventum *. Nemo enim infernum egredi posset, nisi a Christo perveniente in eum extrahi meruisset: neque facul las bene operandi et diabolo contradicendi tanta hominibus inesset, nisi Christus tanta pati et resurgere decrevisset. Hi neque Apostolos neque verba Domini attendunt, qui fornicatoribus et criminosis hominibus tam multipliciter et toties pœnas promittent.

:

CAPUT VII. 18. Quod Deus malis mala reddal. Adhuc additur iniquitas priori consimilis, licet con'Forte, debeat.

traria. Desperantes enim Dei judicant misericordiam ; hi condemnant justitiam, injustum Deum blasphemantes, qui reddere mala malis ignorat, et peccata corum exaltat. Sed miror cur non credant Apostolo dicenti, Spes non confundetur (Rom. v, 5), qui non verentur pœnam, quam idem criminosis promittit, Si enim ubi minatur, verax non est; cur confidunt quod sperantibus verum dicat? Sed qui verus est in promittendo, verus est etiam in minando. Sed non est sperare, bonum pro malis exspectare. Imo temerarius est, qui peccatum non abhorret. Sed cum peccat, ad pœnitentiam recurrat, confidat in Domino, quem timeat justum et immunditiarum inimicum. CAPUT VIII. 19. Quod solum originis peccatum sine pænitentia remittatur. Invitus baptizatus. Pœnitentiæ jugis necessitas. Peccatum crescit neglectum: nullum respectu Dei parvum. De quibus assidue dolendum. Non ornis dolor, pænitentia. Pœnitentia quid. Non est nisi de male usa libertate. Peccata lethalia.Cum itaque pœnitentia efficax sit et fructifera, neminem relinquens sine ve nia, mortuos resuscitans: de modo et varietate ejus aliqua disseramus. Pœnitentia enim baptizandis non est necessaria; sed baptizatis de majoribus et minoribus peccatis dolendum sive pœnitendum est. Per fidem enim Ecclesiæ sola remittuntur peccata, quæ contraxit homo in origine: ut sicut a patre peccante damnationem accepit, ita per matris Ecclesiae fidem consequatur remissionem. Sed qui per se peccavit, per dolorem proprium et per fidem Ecclesia indulgentiam acquisivit. Haec per Baptismum ita reddunt hominem mundum et novum, ut nihil remaneat quod Deo displiceat. Sine poenitentia nulli profuit Baptismus, qui peccavit spontaneus. Si quis autem baptizaretur invitus, et in falsitate confessus; cum pœnituerit, salvus erit, adjuvante fide et charitate totius matris Ecclesiæ per totum orbem diffusæ. Ob hoc sunt catechumeni ab Ecclesia constituti, ut dum Baptismum exspectant, unde jure poeniteant, doceantur. Hæc restituit hominem in libertatem arbitrii primi parentis, adhuc in abundantia virtutum constituti.

20. Est enim pœnitentia assidue peccantibus, assidue necessaria. In multis enim offendimus omnes (Jacobi mn, 2), quæ quotidie remittuntur, si semper plorantur. Ista per sacramenta Ecclesiæ et orationes semper fugantur, ut jure audiant, Tola pulchra es, et macula non est in te (Cant. IV, 7). Non quin fiat dico, sed manere non potest. Tanta est virtus petitionis tuæ et unitatis Ecclesiæ, ut quidquid extraneum acciderit, durare non possit. Licet enim speciosi sint pedes evangelizantium pacem, evangelizantium bona (Rom. x, 15; Isai. Lu, 7), lavatis tamen in remissionis figura excutiendus est pulvis qui contrahitur in via. Hæc peccata etsi sint parva per Dei misericordiam fiunt tamen magna in peccatoribus negligentia. Nullum enim peccatum adeo parvum, quod non crescat neglectum. Non enim considerandum est quid fece rit, sed quem offenderit: quam bonus, quam benignus, quam pius, quam propitius est, qui illum sua dulcissima pietate creavit ex nihilo, qui eum absque merito perduxit ad Baptismum, et educavit et nutrivit tanquam filium: ad cujus commodum creavit cœlum et terram et omnia quæ in eis sunt ex nihilo, cui serviunt omnia tanquam filio, cui misit Augelum in auxilium, propter quem fortem et callidum debellavit hostem ejus antiquum, propter quem tam multiplicia pati sustinuit, ut moreretur Filius, cum quo dignatur habere consortium: qui Deus majestate sua regit et gubernat omnia propter eum potestate sua. Talem patrem offendere, contra ejus voluntatem aliquid committere animadvertentibus ac se non ignorantibus quam est crudele ? Unde qui se cognoscunt, sicut semper peccant, ita semper plorant; ut totam

vitam suam, quæ est tentatio super terram, plorent tota vita sua.

21. Ista autem sunt, cum aliquid citra vel ultra modum agitur. Ipsa enim bona que per se bona sunt, aliquid contrahunt cum excedunt. Quidquid deest a perfectione, quidquid deficit ab homine, quidquid nostrum est, plorando delendum 1 est. Quidquid aliquo modo agitur, non mundissima intentione, quidquid aliquo modo operamur, et non tamen purissimo Dei amore, non est liberum a fragilitatis operatione. Quicumque tam miserum esse ut hominis est dilexerit, et qui ejus fragilitatem non abhorruerit, sed omnino sibi reservaverit, et suum esse nunquam nisi propter acquirendum verum esse quod Deus est toleraverit, addit operi divino procul dubio dolendum. Et qui se cognoscit quid est, diligat hoc solum quod spectat ad illum qui est. Si quis enim sapienter cogitat, quid turpissimæ fragilitati ab ipsa conditione inhæ reat, quam fœdus et turpis sit in carne, quam mulabilis in mente; hoc soluni in se diligit, quia tale eum ad Deum ducet. Quidquid etiam boni facimus, si id melius facere possemus, a nobis est quod in culmine boni non sumus. Si quid boni novimus, et minus aliquo modo operamur, non omnino a nostra operatione est alienum. Ista assidua, et quodam modo quasi necessaria, assidua laventur confessione, assidua restaurentur compunctione. Surgamus purissimi ad purissimam perfectionem; ne istis que parva sunt multiplicatis, quasi quadam scabie patiamur corrumpi et collidi ne pinguedine charitatis imminuta sinamur macie affligi, et tortura immundæ conscientia macerari. Semper tendamus in melius, semper in puritatem Baptismi tendentes, et eam summopere conservantes : ut cum de hac vita exibimus, ad eum qui mundissimus est, mandi perveniamus, et sine mora ab eo suscipia

mur.

22. Doleamus esse exsules a patria, doleamus vivere in corruptibili materia. Hic dolor magis ex desiderio, quam ex vindicta sit3. (Unde differt a pœnitentia. Pœnitentia enim est quædam dolentis vindicta, puniens in se quod dolet commisisse. Qui autem dolet quod detinetur in mortali corpore, desiderat quod amat, ploraus quod tardat. Omnis pœnitentia est de male usa libertate. Iste vero dolor magis in necessitate est. Nullum autem peccatum est necessarium. Ipsum autem peccatum originis ob hoc est malum, quia fuit in Adam spontaneum. Illius enim voluptas male usæ libertatis punitur in nobis; non quia necessarium, sed quia fuit spontaneum. Nihil enim a nobis quæritur, quod commisissemus; nihil a nobis exigitur nunc, quod fecissemus. Relinquitur in filiis opus paternæ voluptatis. Requirit diabolus filios in servitutem, quorum patris emit libertatem.) Iste dolor factus est, non ex conscientia peccatrice, sed ex operante charitate; non puniens malum, sed augmentans bonum; non impatienter habitus, sed ex desiderio susceptus. In hoc desiderio erat Andreas, qui in cruce positus a Domino requirebat, Tempus est ut commendes terræ corpus meum. Volebat enim eum plebs de cruce deponere. Ipse autem cœpit Dominum rogare, Ne me permittas, Domine, descendere vivum, sed tempus est ut commendes terræ corpus meum : tam diu enim jam portavi, tam diu super commendatum vigilavi, et laboravi, quod vellem jam ipsa obedientia liberari, et isto gravissimo indumento exspoliari. Recordor quantum in portando onerosum, in fovendo infirmum, in coercendo lætum 6, in domando superbum laboravi. Seis, Domine, quoties a puritate contemplationis me retrahere conabatur, quoties a dul

cissimæ quietis somno me excitare contendebat, quantam et quoties dolorem ingerebat. Qui igitur tam đi, pater benignissime, pugnanti restiti, et tua ope superavi et vici, a te pio et justo remuneratore posco, ne mihi ultra commendes, sed depositum reddo. Gommenda alii quem illud ultra non impediat, el restirrecturam servet et reddat, ut et ipsum quoque meritum sui laboris recipiat. Terræ me commenda, ut me amplius vigilare non oporteat, et libere ad te fontem indeficientis gaudii tendere anxiantem me non retra hat, nec impediat. Hic dolebat jam non esse cum Domino, nec pœnitebat commendatum resurrexisse Domino. Sic itaque non omnis dolor est pœnitentia. Sunt etiam peccata alia, quæ omnino eripiunt vitam, nisi succurrat pœnitentia. Non enim omnis qui dicit, Domine, Domine, intrabit in regnum cœlorum. Quare agenda est pœnitentia, ut deleantur cri

mina.

CAPUT IX. 23. Pœnitentia quæ sterilis, quæ utilis. Ne dimidiata sit. Sine amore Dei nemo invenit gratium. Sed quoniam pœnitentia non omnis est bona, dicamus aliqua que separant veram a falsa, sterilem a fructifera. Sunt enim quos peccasse pœni tet propter præsentia supplicia. Displicent enim latroni peccata, quando operantur pœnam. Deficit vindicta; revertitur ad crimina. Ista pœnitentia non ex fide procedens, nec charitate vel unitate, sterilis manet et sine misericordia. Haec non purgat conscientiam, nec lavat crimina. In bae nulla est spes veniæ, nulla exspectatio indulgentiæ. Huic concordant qui confitentur inviti, non amore boni, sed ut fugiant damnum vel incommodum sæculi. Serviunt mundo quem amant, quærunt suam gloriam quam anhelant, recipiunt mercedem quam exspectant. Si quis tali pœnitentia securus exstiterit, et ad veram de ista non contenderit, deceptus et miser æternaliter peribit. Utilis ergo erit pœnitentia, si sit spontanea; Dominum quærens quem amisisse doleat, ad illum anxians præter quem non est vita.

24. (a) Sunt plures quos pœnitet peccasse, sed non omnino, reservantes sibi quædam in quibus delecten tur : non animadvertentes Dominum simul surdum et inutum a dæmonio libera-se (Matth. x11, 22) : per hoc docens nos nunquam nisi de omnibus sanari. Si enim vellet peccata ex parte reservari, habenti septem demonia, proficere potuit sex expulsis. Expulit autem septem, ut omnia crimina simul ejicienda doceret. Legionem autem ab alio ejiciens ( Luc. vin, 30), ne minem reliquit ex omnibus qui liberatum possideret : Ostendens quod si etiam peccata sint mille, oportet de omnibus pœnitere. Laudatus est enim Dominus, quando ejecto dæmonio locutus est mutus. Nunquam aliquem sanavit, quem omnino non liberavit. Totum enim hominem sanavit in sabbato, quia et ejus corpus ab infirmitate, et animam ab omni contagione liberavit: indicans pœnitentem oportere simul dolere de omni crimine orto in anima et in corpore. Scio enim Deutn inimicum omni criminoso : quomodo ergo qui crimen rescrvat, de alio reciperet veniam? Sine amore Dei consequeretur indulgentiam, sine quo nemo unquam invenit gratiam. Hostis enim Dei est, dum offendit perseveranter. Quædam enim impictas infidelitatis est, ab illo qui justus et justitia est dimidiam sperare veniam. Jam enim foret sine pœnitentia invenire gratiam. Pœnitentia enim vera ad Baptismi puritatem, pœnitentem conatur aducere. Recte enim poenitens quidquid sordis post purificationem contraxit, oportet quod abluat saltein lacrymis mentis. Sed satis durus est, cujus mentis dolorem oculi caris nequeunt declarare. Sed sciat se culpabiliter esse

3

1 Mss., in illo ultra non impedias.

* Alias additur bic, munita.

Ms. Vaticanus, jam enim si ne vera pœnitentia invediret. Gratianus, nam quomodo sine vera pænitentia invenirel.

(4) De Pœn. dist. 3, cap. Sunt plures. 4 Sent. dist. 15, eap. Satis. Petr. Bles. lib. de Confess.

durum, qui deflet damna temporis vel mortem amici, et dolorem peccati lacrymis non ostendit. Non itaque est ut quis excuset se quod non habet fontem lacrymarum, qui lacrymis ostendit dolorem temporalium

rerum.

CAPUT X. 25. Confitendi ore proprio præceptum, Misericordiam habet cum justitia. Sacerdotum potestas. Quibus ad sacras confessiones utendum. De confessione non sacerdoti. (a) Quem igitur pœnitet, omnino pœniteat, et dolorem lacrymis ostendat: repræsentet vitam suam Deo per sacerdotem, præveniat judicium Dei per confessionem. Præcepit enim Dominus mun dandis, ut ostenderent ora sacerdotibus (Luc. xvi, 14): docens corporali præsentia confitenda peccata, non per nuntium, non per scriptum manifestanda. Dixit enim, Ora monstrate; et omnes, non unus pro omnibus. Non alium statuatis nuntium, qui pro vobis offerat munus a Moyse statutum (Levit. xiv, 2): sed qui per vos peccastis, per vos erubescatis. Erubescentia enim ipsa partem habet remissionis ex misericordia enim hoc præcepit Dominus, ut neminem pœniteret in occulto. In hoc enim quod per se ipsum dicit sacerdoti, et erubescentiam vincit timore Dei offensi, fit venia criminis fit enim per confessionem veniale, quod criminale erat in operatione; et si non statim purgatur, fit tamen veniale, quod commiserat mortale. Multum enim satisfactionis obtulit, qui erubescentiæ dominans, nihil eorum quæ commisit, nuntio Dei denegavit. Deus enim qui misericors est et justus, sicut conservat misericordiam in justitia, ita et justitiam in misericordia. Opus enini est misericordiæ, peccanti peccata dimittere. Sed oportet ut justus misereatur juste. Oportet enim ut non solum quid, sed in quo doleat consideret, si dignus est, non dico justitia, sed misericordia. Justitia enim sola damnat. Sed dignus est misericordia, qui spirituali labore petit gratiam. Laborat enim mens patiendo erubescentiam. Et quoniam verecundia magn est pœna, qui erubescit pro Christo, fit dignus misericordia. Unde patet quod quanto pluribus confitebitur in spe venie turpitudinem criminis, tanto facilius consequetur gratiam remissionis. Ipsi enim sacerdotes plus jam possunt proficere, plus confitentibus parcere : quibus enim remittunt, remittit Deus: Lazarum enim de monumento jam suscitatum obtulit Dominus discipulis solvendum (Joan. x1, 44 ), per hoc ostendens potestatem solvendi concessam sacerdotibus. Dixit enim, Quodcumque solveritis super terram, erit colutum et in cælis (Matth. xvi, 18): hoc est, Ego Deus; et omnes ordines cœlestis militiæ, et omnes sancti in mea gloria laudant vobiscum, et confirmant quos ligatis et solvitis. Non dixit, Quos putatis ligare et solvere; sed, in quos exercetis opus justitiæ aut misericordiæ. Alia autem opera vestra in peccatores non cognosco. Quare qui confiteri vult peccata, ut inveniat gratiam, quærat sacerdotem scientem ligare et solvere ne cum negligens circa se exstiterit, negligatur ab illo qui eum misericorditer monet et petit, ne ambo in foveam cadant, quam stultus evitare noluit. Tanta itaque vis confessionis est, ut si deest sacerdos, confiteatur proximo. Sæpe enim contingit, quod pœnitens non potest verecundari coram sacerdote, quem desideranti nec locus nec tempus offert. Et si ille cui confitebitur potestatem solvendi nou habet, fit tamen dignus venia, ex desiderio sacerdotis, qui socio confitetur turpitudinem criminis. Mundati enim sunt leprosi, dum ibant ostendere ora sacerdotibus, antequam ad cos pervenirent ( Luc. xvn, 14 ). Unde patet Deum ad cor respicere, dum ex necessitate prohibentur ad sacerdotes pervenire. Sape quidem eos querunt sani et læti: sed dum quarunt et

1 Apud Gratianum, vitale.

2

Sic Mss., cum Gratiano et Magistro. At editi, confiteri. (a) De Poen. dist. 1, cap. Quem pœnitet. 4 sent. dist. 17, cap. Sed quod. De pæn. dist. 6, cap. Qui vult. 4 Sent. dist. 17, cap. Nunc.