quitas; rediit amor, et fugatis et timor. Ecce subito quem negaverat, quia non habebat speciem neque decorem, agnoscit resurgentem speciosum forma pre filiis hominum, conjunctamque illi videt sponSau, tunicam illam immortalitatis, quam antea Petrus timuerat perituram, indutam videt : cognoscit quod tali sit circumamicta veste, et alloquitur illam ipsam sponsam Petrus, ut servet hujus tunicæ dignitatem, et dicit anime humane, Christus pro vobis passus est, relinquens vobis exemplum, u sequamini vestigia ejus (1 Petr. 1, 21). Sequere, sponsa, scquere vestigia sponsi tui: nullus te metus revocet a consortio dilecti tui. Ama amantem, quia prius ille amavit non amantem: require requirentem, quia prius ille quæsivit non quærentem. Require, et dic sponso tuo, Ubi pascis, ubi cubas in meridie? Ne forte fiam sicut operta super greges sodalium tuorum ( Cant. 1, 6). Quain sic dilexisti, pro qua sanguirem fudisti, cujus tabernaculum in sole posuisti (Psal. XVII, 6); non fiam sicul operta super greges sodalium tuo

rum.

CAPUT VI. 8. De cavendis hæreticis, præsertim Arianis. Ecce dum te quæro ubi pascas, ubi cubes in meridie, meridies Africa est, quæ in solis occasu est, et tamen quia ab ortu solis usque ad occasum Jaudatur nomen tuum ( Psal. cxn, 3), et sunt qui te prædicant non caste, querentes quæ sua sunt, non quæ tua sunt, dum te quæro in meridie, id est in Africa; ecce greges sodalium tuorum, schola pessime hæreticorum, fraus Manichæorum, nequitia Pelagianorum, superba congregatio Arianorum, i sultant velut operte, id est, velut incognite, et dicunt mihi, Quem quæris? Christum quæris? Ecce hic est, ecce illic est. Tu autem quia me admonuisti dicens, Si autem dixerint, Ecce hic est, ecce illic est, ne abieris post eos ( Matth. xxiv, 23 ); cum te noverim ubique totum esse, non partes defendere, sed unitatein diligere, facta sum illis incognita et velut operta ; et derident me, quia nesciunt te. Et quid magnum, quia ego ab eis sustinco tale opprobrium, cum tu corum nunc usque contumeliosum sustineas verbum? qui te cum Patre nolunt esse unum, sed dividendo inter Patrem et Filium, inter sponsam et sponsum, magnum incurrunt sacrilegium, magnum sua animæ inferunt morbum; quia nec te uius unicum spensum, nec fidelem atque integrum habere desiderant medicum. Tu autem, nima christiana, que ascensura es ex sacratissimo fonte, rubore atque decore perfusa, speciosa nimis et candida, serva decorem trum: agnosce quid fueris et quid er's, vide ne deseras mensam sponsi tui. Ut pulchra permaneas, carnes ejus quotidie manducabis; ut vitam æternam habeas, sanguinem ejus potabis: yide ne deseras Lane mensam. Plurimos apparatus hæreticorum fuge: et si plurima illic pravis disputationibus apponuntur, aut foeda sunt, aut seinesa sunt. Non est enim illic quidquam integrum, ubi Pater, et Filius et Spiritus sanctus non est unum. Mensa spousi tui panem habet integrum, et calicem sanctum; quein panem etsi confractum, comminutumque vidimus in passione, integer tamen mansit in illa sua cum Patre individua unitate. De isto pane et de isto calice, dicebat ipse Dominus, Panis quem ego dedero, caro mea est pro sirculi vita: et calix quem sanctificavero, sauguis mcus est, qui pro vobis fundetur in remissionem peccatorum. Superius enim dixerat: Nisi manducaveritis carnem Filii hominis, et biberitis sanguinem ejus, non habebitis vitam in vobis. Quod verbum audientes, nec intelligentes discipuli, dixerunt : Durus est hic sermo; quis eum potest audire ? Et multi ex hoc verbo scandalizati discesserunt. Cum videret autem Jesus, áit reliquis: Numquid et vos vultis ire? Tunc Petrus, qui saveta figuram portabat Ecclesia, respondit pro ommibus: Et ad quem ituri sumus? Verbum vitæ habes, et dimittimus te ( Joan. v1, 52–69)? Videtis, dilectiss mi, quid sit exire, quid sit permanere. Qui exic punt, quia verbum Christi non intellexerunt, non

jam discipuli, sed hæretici remanserunt: qui perstiterunt, verbum vitæ tenuerunt. Agnoscite, haretici, exitum vestrum, quia minorem prædicatis Christum nostrum. Et vos cum eo stare noluistis, quia Christum unum esse cum Patre non intellexistis: ideo foras existis, quia verbum vitæ reliquistis. Non in vobis manet, qui cum Patre æqualis manet. Audi ipsum, quia simul cum Patre manet. Si quis, inquit, me diligit, diligetur a Patre meo, et ego diligam cum et veniemus ad eum ego et Pater, et mansionem apud cum faciemus (Joan. xiv, 21, 23). Die mihi, obsecro, hæretice ariane, unam animam tuam simul habitat hare Trinitas, Pater et Filius et Spiritus sanctus? Quoniam et Spiritus sanctus habitat in nobis : Nescitis, inquit Apostolus, quia templum Dei estis, et Spiritus sanctus habitat in vobis (1 Cor. vi, 19)? An diversas mansiones in corde tuo præparas Trinitati, nt majorem partem teneat Pater major, minorem Filius minor, inferiorem Spiritus sanctus inferior? Jam ergo non habes unum cor, sed duplum, ant triplum. Non ergo illic habitat Trinitas. Quare? Quia dictum est, Væ duplici corde ( Eccli. n, 14)! Insensate, inepte, fatue ignis, splendor, et calor simul atque inseparabiliter, nec distincte, sed equaliter habitant unam lucernam, et una Trinitas Deus simmt non potest inhabitare animam humanam? Si apud te æqualis unitatis individue Trinitatis non fuerit digna mansio inventa, respondebitur tibi, Ecce reInquetur vobis domus vestra deserta (Matth. xxm, 58). Non enim de lapidibus vivis construis tempium Deo', quos rebaptizando præfocas, exhonoras, reprobas, vastas, damnas, exterminas. Nec fundamenta Apostolorum sequeris, cum sint ipsi columnæ Dei vivi, super quas fabricavit sapientia domum suam; ut construeretur verum illud templum, in quo erat piefatis magnum sacramentum. De quo templo dicebat Judaeis Solvite templum hoc, ct in triduo resuscitabo illed (Joan. 1, 19). La patribus (a) tuis non habes lapidem angularem, quem secundùmi divinitatem Patri æqualem non credis: nec tecum ex duabus pennis charitatis dilectionem Dei et proximi te habere demonstras; quia nec Deum diligis sicut diligendus est, nec proximum sicut te ipsum. Diliges enim Domunum Deum tuum, dictum est, ex toto corde tuo, et ex tota anima tua, et ex tota virtute tua ( Matth. xxn, 37). Da cor tuum Patri, animam Filio', virtutem Spiritui saneto. Ecce tria Trinitati, ex tribus unum hominem uni Trinitati sacrificium obtulisti, hæresim arianam vicisti; quoniam Dominus Deus tuus non tres dii, sed Dominus unus est. llc est fabrica sancta, hæc est aula vera, in qua sunt oves Christi, non lupi diaboli.

1

CAPUT VII. 9. Пortatur ut ament Ecclesiam et oreut pro pace ac liberatione patriæ. Cavete, dilectissimi, fraudes hæreticorum; oves Christi, timete insidias luporum videte quia nihil subtractum est utilitati vestre, in quantum ipse Dominus donavit de annuntiatione verbi Dei. Quid Christus sit et quid Ecclesia, audistis, approbastis, clamastis: sed quare tanta mala patiamur, vel quibus meritis peccatorum in manus tribulantium nos traditi fuerimus, cum ante paucissimos dies loqueremur, simul agnovimus, simul flevimus (b). Nunc etiam quid accepturi estis, vel quid eritis, adhuc in auribus vestris insenat strepitus nostræ vocis admonemus vos ut fratres, obsecramus ut patres, hortamur ut filios. Nolite perdere tantum honum. Amor Christi in cordibus vestris non refrigescat amor matris hujus circa vos non torpescat; quæ vos parturit, quæ curam magnam pro salute vestræ anime gerit, quæ spem vestram dirigit, quæ quotidie redeuntes ma erno siau excipit, que vobis spiri tuales cibos pra parat, que ad aternam saturitatem perducere desiderat. Immaculatos filios Deo Patri

vultassignare, quos tanta cura ac sollicitudine dignatur nutrire. Hanc toto corde amate; hanc amando, conservos vestros, fratres vestros, Dei ministros puro amore diligite: atque pro nostra mercede in illo sacratissimo fonte pro nobis orate. Orate pro pace, orate pro liberatione hujus terra; orate ut misereatur qui juste indignatur. Novelli filii, dum in vestra sancta

nativitate pater exsultat, vestris orationibus et fletibus mitigate irascentem, quem sensimus fortiter vindicantem. In summa autein rei, Apostolorum sanctoru in verbis utentes, commendamus vos Deo in verbo gratie ejus, qui potens est custodire in vobis quod ipse donavit (Act. xx, 52). Ipsi gloria cum Spiritu sancie in sæcula sæculorum. Amen.

CAPUT PRIMUM.— 1. Baptizatis superest labor et Alum contra vitia. Quoniam in proximo est dies redemptionis vestræ, percipite, dilectissimi, ea quæ vos erudiant, atque corda vestra enutriant, erigant, correborent ad timorem Dei fervor iste tanti amoris non pigrescat in cordibus vestris. Nec putet quis tantum esse christianum, quod his imbutus mysteriis renascitur ex aqua et spiritu, et postmodum dimittat se voluptatibus variis; securusque effectus quod sacramento Baptismatis munierit animam suam, non eam custodial contra versutias inimici. Imo et ipse, quantum potest, custodiat, et custodiendam petai, ne tempestatibus hujus mundi procellisque depercat. Baptizatus est quis, navis est instaurata, subuncta, velificata, missa in mare; indiget gubernaculo, quousque ad portum desideratum perveniat. Mare, hoc sacculum scilicet, non solum tempestatibus scopulisque periculosum est, verum etiam bestiis cupiditatum insidiantibus abundans. Omni sollicitudine, omni cura, omni industria excitati jam vigilent nautæ ; frequenter etiam Christus invocetur gubernator, ut Havem tantis periculis ereptam, ad portum securitatis ipse perducat. Baptizatus es, signatus es regio charactere, cœpisti consequi annonam de mensa Regis tui. Noli esse desertor, nec ut delicatus miles diffluas per voluptates, et te hostis diabolus inermem diluentemque inveniat sed ut fortis miles, quidquid potes age in hoc bello, ut virtus tua Christus non solum te tueatur, verum etiam alii proficiant ad salutem. Postula a Rege tuo arma spiritualia. Bel lum tibi, inquit, indicitur, in quo enitescas pugnando, ut ad plenam pacem triumphando pervenias. Non contra unum dimicabis; multi enim contra te exient adversarii pugnabis enim cum vitiis, et, ut beatus martyr Cyprianus ait, si depresseris avaritiam, exsurget libido; quod et si libidinem superabis, succedet ambitio; et si ambitio a te fuerit devicta, ira, zelus, æmulatio, invidentia, superbia, ebriositas cum cæteris suis pestiferis sociis in unum contra te dimicantium constituent castra (Cyp. in lib. de Mortalilale.)

CAPUT II.2. De adjutoris christiani militis. Sed noa metuas, babes quod agas. Invoca Dominum virtutum, induat te ex alto virtute, ut illam proferas vocem: Si consistant adversus me castra, non timebit cor meum; et si exsurgal in me prælium, in illo ego sperabo (Psal, xxvi, 3.) In illo, in que, nisi in Domino virtutum, qui militem suum ita exspectat dimicantem, ut adjuvet laborantem? Baptizatus es, mundatus, unctus oleo, restauratum est corpus tuum ad priorem statum primi illius hominis ante peccatum; noli post modum male securus esse. Ad agonem produceris, contra diabolum vitiorum principem dimicabis in arena hujus mundi: utraque partes, Christi scilicet et diaboli, infinita populi multitudo te exspectat luclantem; et quisnani vincat, vide omnem turbam nimia intentione pendentem. Non de te triumphet pars diaboli. Si vis vincere, noli de te præsumere: sed illi assigna victoria gloriam, qui tibi donat ut victori perferas palmam. Vis vincere? Caput prius conLere inimici, excludendo de corde tuo suggestiones diaboli. Vis vincere? Manus tuæ fortes inveniantur in

bono opere. Vis vincere? Fige pedes, non nutent vestigia tua frequentando spectacula et deserendo ecclesiam. Sed ut hanc etiam in tam magno agone et tam grandi luctamine possis implere victoriam, mittat tibi Dominus auxilium de sancto, et de Sion tueatur te (Psal. xix, 3).

CAPUT HI.3. Aquæ virtus in Baptismo. Effectus. Baptismi adumbratus, ubi Christus ambulavit super aquas. Alia Baptismi figura in liberatione populi per mare Rubrum. Ecce dilectissimi, venturi estis ad fon-. tem aquæ; non dicatis in rordibus vestris : lloc est totum quod pro magno desiderabamus? Fons iste visibilis, similitudo est æterni fontis. Renascemini ex aqua et Spiritu. Aqua illa non solum corporis sordes mundat, sed animam a peccatis liberat. Debetis autem nosse cur virtus illius aquæ et animæ prosit et corpori. Non enim omnis aqua mundat: sanctificatur hæc per consecrationem verbi. Tolle verbum, et quid est aqua, nisi aqua? Accedit verbum ad elementum, et fit Sacramentum (a). Virtus Verbi per aquam mundavit nos, quia super aquas ambulavit. Ut autem a tempestate hujus seculi liberaret vos, videte potentiam Verbi Dei, quemadmodum dominetur cuncta creaturæ suæ. Quod dicturus sum nostis. In Evangelio legitur: Cun quarta noctis vigilia veniret Dominus Jesus ad discipulos suos, ambulans super aquas maris, et inveniret eos piscantes quos jam fecerat hominum piscatores, perterriti discipuli putaverunt se phanlasma videre. Accessit autem Jesus, et ait illis: Nolite timere, ego sum. Tunc unus illoruin Petrus ille præsumptor et postea negator, post vero confessor et amator: Si tu es, inquit, Domine, jube me venire ad te super aquas. Et Dominus: Veni, inquit. Descendit Petrus, et cœpit ambulare super maro plenus fiducia. Dum ambulat, trepidavit infirmitas, sed statim subvenit divinitas. Cœpit mergi; et exclamavit, Domine, pereo. Porrexit manum Dominus, erexit mergenten. confirmavit diffidentem, et ait illi: Modicæ fidei, quare dubitasti (Matth. xiv, 25-51)? Videtis, dilectissimi, quantum adjuvet fides, et quantum deprimat infidelitas. Si quis enim veniens ad aquas Baptismi, fide plenus est, sublevatur : si quis infidelis est, mergitur. Sed porrigat manum Dominus etiam infidelibus mergentibus, et plenam fidem operetur in cordibus.

4. Audite adhuc, aquæ Sacramentum quid in vobis operabitur. Proponam figuram, ut ex ea vobis veritas elucescat. Cum Ægyptii duris operibus populum premerent Hebræum, clamor factus est populi in auribus Dei; et deprecati sunt ut eos liberaret a dominatu gentis pessimæ. Missus est Moyses, qui eos ex Ægypti educeret servitute. Apud Pharaonem principem Egyptiorum fidelissimus Dei famulus allegat Impera toris sui jussionem, et quid Rex omnium gentium præceperit, auribus durissimi regis insinuat. Obdurat Pharao cor suum, nec scire se dicit Deum : atque ejus ministros repudians, gravioribus pœnis affligit populum. Ex majori angustia populi majer clamor exsurgit. Suscipit certamen famulus Dei Moyses, congreditur cum Pharaone, nullo telo, nullogladio: nulla visibilia indutus arma, sed munitus potestate diviną į D. 3,

(7) Ex Fract. 80 in Joannem,

inforumu: decem plagæ in Ægypto, et vindex ira in populum contumaeem surgit, ut ex minutissimis animantibus, vermiculis, ranis et locustis cervix caderet superborum : in quibus plagis ultima mors primogenitorum Ægyptiorum omnium facta est, ut suns juste perderent, qui alienos injuste detinebant. Dimittit populum Pharao, non voluntate, sed nimia neressitate constrictus. Pergit populus erutus ad mare Rubrum festinans, ut per aquas salvarentur qui a pessimo hoste liberabantur. Sequuntur Ægyptii, imminent populo fugienti. Vident supra se Israelitæ hostes, et inimicorum suorum exspectant gladium. Mors in oculis, timor et tremor in manibus singulorum, ne in fauces caderent persequentium. Exsurgit Moyses famulus Dei portans virgam quam a Domino acceperat, et per quam jam multa signa fecerat: percussit mare, et divisum est. Ubi est illa potentia, non numinum, sed dæmoniorum? Ubi est vana superstitio Paganorum? Numquid ut mare divideretur, ille Neplunus est invocatus, quem regem maris esse volunt, qui regem verum Deum suum agnoscere nolunt ? Virga extensa manu aquas percutit Moyses, et statim cogitur fluctus in cumulum, et unda in semetipsa répressa curvatur: soliditatem recipit liquor. et solum maris arescit in pulverem. Ingressi sunt alii salvandi, alii damnandi. Unum elementum aquarum auétore totius creaturæ jubente judicavit utrosque ; separavit pios ab impiis; illos abluit, istos obruit; illos mundavit, istos occidit (Exod. 1-XIV). Moyses figuram habuit Domini Christi, quoniam dux fuit populi. In virga agnoscite crucem. Mare Rubrum agnoscite baptismum Christi sanguine purpuratum: regem Ægyptiorum populumque ejus, auctorem peccatorum diabolum cum omnibus ministris ejus. Sevit diabolus, quando nos videt per aquam Baptismi a sua oppressione liberari. Exclamate ad Moysen vestrum Dominum Christum, et virga crucis percutiat mare Baptismi, revertatur aqua et operial Ægyptios; ut quemadmodum nullus remansit Egyptiorum, nihil remaneat etiam vestrorum peccatorum. Totum mundet, qui totum fecit; reparet perdita, qui creavit omnia integra: exstinguat Pharaonem diabolum mortis auctorem, et suum populum liberet per aquam salutarem.

CAPUT IV. 5. De mysteriis agni Paschalis. Audistis, dilectissimi, figure illæ quomodo transierunt ad speciem veritatis: illud superest, ut noveritis quemadmodum celebraverit pascha liberatus populus ex Ægypto, baptizatus, ut ait Apostolus, in nube et in mari Rubro (1 Cor. x, 1) Acceperunt præceptum Domini per Moysen, ut in occisione agni celebrarent pascha, ex cujus sanguine postes domus suæ unusquisque liniret, nec timerent angelum vastatorem qui signum sanguinis agui occisi in sua fronte domus haberent. Os, inquit, non comminactis ex eo, nec relinquetis quidquam in mane. Cum picridiis et azymis comedetis agnum (Exod. xu). Fecerunt quod praeceptum est filii Israel. Demonstra et tu, Israel spiritualis, fili Abrahae secundum fidem, non secundum carnem, demonstra et tu quomodo celebres pascha : habes agnum occisum, demonstra. Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit peccatum mundi (Joan. 1, 29). Lini sanguine ejus postes domus tux: demonstra et dic, Ecce crux sanguinis Christi in frontibus est pudoris nostri. Dic cum Paulo, Mihi absit gloriari, nisi in cruce Domini nostri Jesu Christi (Galat. vi, 14). Os non comminuetis ex eo, dictum est: impletum est hoc in ipsa Pomini passione, ipsius sancti Agni immolatione, quando crucifixus cum duobus latronibus in medio pendebat, ipsa summa justitia liberans unum confiientem, alium puniens blasphemantem (Luc. xxi, 39-43), Ita facta sunt tres cruces, tres causæ. Unus latronum Christo insultabat, alter sua merita confessus Christi se misericordiæ commendabat Christi in medio, non fuit supplicium, sed tribunal. Mox ut peregit omnia quæ de se erant scripta, accepto felle et acelo, propter illud quod prædictum erat, Dederunt in escam meam fel, et in siti mea potaverunt

crux

me aceto (Psal. LXVII, 22); inclinato capite tradidit spiritum. Venerunt milites, fregerunt crura latronibus in cruce pendentibus: ad Jesum autem cum ve nissent, non fregerunt ejus crura; ut impleretur, at Evangelista, quod scriptum est, s non commuinuetis ex eo (Joan. xix, 28, 36). Sed unus e militibus latus ejus aperuit, et continuo exivit sanguis el aqua, que sunt matris Ecclesiæ geinina Sacramenta. PerCussit latus lancca persecutor, et fudit pretiumRedemptor. Hic sanguis inebriat mentem, ut amorem obliviscatur mandi. Hæc aqua mundat animam, ut corpus sordes careat diaboli. Nec relinquetis quidquam ex eo usque in mane. Hoc nunc agitur: coineditur enim agnus per noctem hujus sæculi, ut cum mane illud venerit quod vesperum non habebit non jam offeratur sacrificium imaginis agni, sed ipsum Agnun quem quotidie comedimus, et cujus sangninem bibimus, inveniamus illie eum sacerdotem per- · fectum, quem hic pro nostra salute constat occisum. Que sunt he pieridiæ, olera amaritudinis, quæ comedit Israel spiritualis ; nisi vox illa amara ad tempus sanctorum martyrum emissa per sanctum David, ae dicentium, Cibabis nos pane lacrymarum, et potum dabis nobis in lacrymis, în mensura (l'sal. LXXIX, 6); et per apostolum Paulum, In omnibus tribulationem patimur, sed non angustiamur (I Cor. v, 8)? Demonstra et azyma, saucte Paule, ex Israefita carnali spiritualis effectus. Celebrasti enim pascha cum populo vetere, et quemadmodum novus populus figuras in veritatem converteret, tu docuisti, tu demonstrasti. Ostende ergo azyma consparsionem novam. Non in fermento, inquit, veteri, neque in fermento malitiæ et nequitiœ sed in azymis sinceritatis et veritatis ( 1 Cor. v, 8).

CAPUT V. 6. Virga Moysi devorans magorum serpentes, figura crucis Christi eujus virtute hæreses. conteruntur. Donatista expugnati, Maximianistæ Manichæi, Pelagiani, Ariani refutantur. O agne occise, o Christe sancte pro nobis crucifixe, qui ut lapsa reparares in cruce pependisti: ipsa est illa virga regni tui, crux ipsa, inquam, qua virtus in infirmitate perficitur; ipsa illa virga crux, ipsa illa virga que floruit ex radice Jesse; ipsa illa virga quam portabat Moyses, que conversa în serpentem glutiit magorüm serpentes doctrina Christi diffusa per omnes gentes, hæreticos superans dementes. In illo enim populo, fratres, in quo multa miracula faciebat Moyses per virgam, exsurrexerunt magi Pharaonis, facientes et ipsi prodigia contra famulum Dei Moysen. Sed ad hoc quædam mira facere permissi sunt, ut mirabilius vineerentur. Magi Pharaonis quid aliud significabant, nisi omm's hæreticos ministros diaboli, qui sub nomine Christi devorare cupiunt populum Christi? Scatent nunc hæreses in hanc terram, tanquam serpentes magorum, quos devoravit et devorat ille serpens exaltatus in ligno. Sed quoniam non est temporis ire per multos, singulorum capita conterantur : quomodo exsurgunt, sic devorentur. Fuit hic, ut nostis, dilectissimi, viperca doctrina Donatistarum : contrita est, consumpta est. Mox Maximianistarum serpentina fraus pullulavit: contrita est, consumpta est. Manichæorum venemum aspidis subrepserat contritum est, consumptum est; Pelagianorum novum dogma, a ministris diaboli tanquam a magis Pharaonis excitatum, illi nostro serpenti certamien indixit : conteritur, consumitur.

7. Cum tot serpentum capita catholica doctrina contriverit, dissipaverit, consumpserit, ecce nobis unus anguis Arianus olin mortius insultat p.caput erigit, veluti vivum se demonstrare conatur, quem jam olim constat occisum. Redi, Moyses noster; redi, virga; redi, serpens Christe sancie, æqualem potestatem cum Patre habens : redi, contere capita draconum super aquas; confringe caput draconis magai, vivam sese profitentis, sed verain vitam nou 1 Sic Mss. At editi, sordibus careat diaboli. Hic sola editio Lov. addit, immolanus,