Venimus ad prandium in Edling, civitas parua catholica, in Territorio Badensi, alluit fluvius Alb civitatem. Ad noctem venimus in Rastatt, est oppidum in Territorio Badensi catholicum, alluitur a fluvio March. 5 mil.

Venimus ad prandium in Lichtenau in Territorio Hanuensi, civitas cincta muro et vallis, sed pauci inhabitatores Lutherani. Ad noctem venimus Argentinam civitatem magnam et munitam Imperialem Lutheranam totam, nullus tamen ornatus, et vestitus absurdus, turris artificiosa et praealta, Ecclesia antiqua et sat magna, sine tamen Altaribus et ornamentis. Armamentorium pulchrum et ordinatissimum, tormenta et reliqua pro Altolloria (sic!) requisita pulchra et copiosa, et non facile in aliquo alio loco visa. Civitas haec est situata ad Rhenum et per ipsam et circum illam fluit, et dividitur fluvius Preisch, cstque navigabilis usque ad medium civitatis. Et () Metrapolis (sic) Alsatia et per totam civitatem mira fortalitia et valla aquis repleta. 5 mil.

Quievimus Argentinæ et omnia lustravimus tam intra quam extra

civitatem.

Discessimus, et ad prandium venimus in Benfeldt, est civitas parva, quam Sveci fortificabant, et denuo omnia fortalitia et ipsos muros minabant, uti et nec manet, sunt Catholici. Ad noctem in Schletstatt, civitatem Imperialem sat bene munitam totam catholicam in Territorio Alsatico. 6 mil.

In prandio in Kolmar civitas Imperialis in Alsatia bene munita media ex parte catholica, fluvius transit mediocris per civitatem, et paruos rivulos mittit per omnes plateas. Ad noctem in Sultz. Civitas spectat ad Episcopum Strasburgensem, catholica in Alsatia. 5 mil.

Venimus ad prandium in Aschbach 4 mil. oppidum catholicum, in Territorio Regis Galliæ, ad Prisach pertinens, miles gallicus in quartirio, in bona tamen disciplina, qvia solvunt eqviti per mensem 8 Imp: dimidium habet hospes tractans. Ad noctem venimus in Befort, civitas parva munita Regis Galliæ, Arx munita in monte ibi sunt pulchræ argentifodinæ et ferrifodinæ. NB. Lepus fuit aurigallus. 5 mil. Ad prandium in Mimpelgard, civitas sat magna sed inordinata Lutherana, bene fortificata cum forti ex parte Citadella, per civitatem fluit rivus Rigoll, alter fluvius alluit locum Lalon, in Territorio Wirtenberg. - Ad noctem ad Lil, hospitium sordidissimum et carum, civitas antiqua, sed mera rudera, alluitur a pulchro fluvio Dup, super quem pons ad portam civitatis in Territorio Burgundico, omnes tractati uno cochleari. 5 mil.

6

Ad prandium in pago Wern hospitium sordidum omnes cibati ex una scutella, et unica olla. Ad noctem in Rolan pagus, hospitium bonum et commodum, Territorium Burgundicum Hyspanicum, hic plebei utuntur ligneis calceis. 5 mil.

Venimus ad civitatem Bisantium, est civitas catholica sat magna et munita, sed valde inordinate ædificata, transit et per civitatem fluit fluvius Dubius, sunt multi Religiosi in hac civitate, Mnria tamen et templa eorum valde exigua sine ornatu, habetur hic Sudarium et singulis annis ostenditur populo Saluatoris nostri. Est Mnrium Monialium Ordinis nostri,8 Confessarius earum est Sacerdos saecularis; est hic residentia Archi-Episcopalis, quartirium habuimus non commodum, obscurum et contrarium. 3 mil.

9

Venimus ad prandium ad pagum Senuit in Burgundia, sat

28.

4. Ettlingen.

5. L'Isle s. D. - 6. Verne. 7. Roulans. 8. Battant.

9. S. Vit.

29. 30.

Maius

1.

2.

3.

6.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

commodum hospitium. Ad noctem venimus Dolam, hospitium sat obscurum, est civitas bene munita in Burgundia Hyspanica, est ibi solennis Vniuersitas et studium Juridicum famosum, distat 5. miliaribus Cistercio, alluitur a fluvio Dubio, pons super Dubium usque ad portam civitatis, Religiosi sunt diversi et multi, est in civitate Monasterium Monialium nostri Ordinis, 10 etiam Seminarium sed valde miserum, locus tamen pro futuro ædificio amplus et commodus. 7 mil.

Quievimus Dolæ una die, et infirmari incepit Heiduck.

In prandio in pago Schandli 11 ubi nihil ad comedendum et tamen ducatum pro Imperiali, et Imperialem pro 45 crucige: accipere voluerunt, contendimus cum hospite et incomplete soluimus, et discessimus. Ad noctem venimus Diuion civitatem sat magnam et munitam 4 miliaribus Cistercio, diuertimus in Suburbio, est civitas in Gallica Burgundia, vinum in copia sed nullius valoris, nulla alia.

Mansimus in Suburbio, alias bene accommodati, sed inquieti, cibos nobis parabant insipidos, omnia coquunt in uno aheno, quia cibos non potuimus comedere coxit nobis famulus Abbatis Raudensis D. Casparus. Hac die circa 2dam horam venit huc Rmus P. Generalis.

Accessi mane Rmum D. Generalem, et post prandium hora 2 da iterum habui audientiam, et mea proposui, adfuit Rmus P. Procurator Generalis.

Dignabatur nos invisere in nostro quartirio Rmus P. Generalis hora 2 da post prandium, eadem die dedit visitam Rmus D. Abbas Campeliliensis Vicarius Generalis Austriæ, qui hac Divionem venit.

Dedi visitam Rmis Abbatibus Clare Vallensi, et Pontingniaco, et visitavimus Patriam S. Bernardi.

Circa horam Primam discessimus omnes Abbates, Priores et Religiosi Divione cum Rmo Patre Generali Cistercium, hinc exivimus simul ex Aula Dni P. Generalis. Erant currus tecti nouem, et circiter 200 personae, in civitate ubi transivimus omnes plateac erant repletac hominibus nos curiose aspicientes. Venimus Cistercium circa horam 5. et sumus a Rmo Generale et toto conuentu Cisterciensi in Ecclesia salutati et peracta devotione sumpsimus collationem.

Inceptum est Capitulum Generale, bora 6. Sacrum de Spiritu Sancto inde ad Capitulum ubi Rmus P. Generalis fecit pulchram exhortationem, lecta statuta, Rmus Generalis et 4 Primarij Abbates elegerunt Diffinitores, protestati sunt statim in Capitulo abstinentes, et continuarunt in Deffinitorio, post prandium disputatio, et iterum sessio et Deffinitorium.

Fuit sessio in Deffinitorio a 7. usque ad 11. et post prandium a prima usque ad 4.tam

Habuimus iterum sessionem a 7. usque ad 11. a meridie a 1. usque ad 4. am

Habuimus iterum sessionem mane a 7. usque ad 11. a meridie a ima usque ad 4.

Fuit sessio in Definitorio mane et post prandium.

Fuit sessio in Definitorio mane et a prandiis.

Mane peregimus diuina, post prandium sessio in Definitorio. Finivimus Capitulum Generale, omnia conclusa et acta lecta sunt in Capitulo, absolutio mortuorum, absolutio ab omnibus peccatis &c., solennis benedictio.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

Discessimus Cistercio hora secunda et uenimus Divionem ad hospitium extra portam civitatis.

Mansi Diuione et sumpsi laxativum, distat Diuion Cistercio 7. leucis, nostris miliaribus duobus magnis.

Discessi cum Abbate Raudensi Diuione, prandium sumpsi Oxonij12 civitas sat bene munita, cum fluvio navigabili Dubio, ad noctem uenimus Dolam, 9 mil.

7 mil.

Sumpsimus prandium in Sanuit, ad noctem venimus Bisantium,

Mane qvievimus Bisantij quia vehemens pluvia, post prandium discessimus usque in Roland. 3 mil.

Prandium in Lissau 13 luridus locus. Ad noctem in Clerovo 14 alias Clara Vallis, nunquam tota die tam mala via, Clarovo est parva civitas alluitur a Fluvio Dubio, pons ad portam civitatis lapideus, sed non integer, in Territorio Burgundico hyspanico, 4 mil. Habuimus bonum hospitium.

Prandium in pago Semori,15 tractati sicut in pago, usque huc pessima via. - Ad noctem venimus in Mimmelgart 4 mil.

Discessit a me proh dolor R. D. Abbas Raudensis, ivi hac die solus in Befort et sumpsi aliquam medicinam quiescendo media die, fuit bonum hospitium, et non pretiosum. 3 mil.

Discessi ex Befort et prandium sumpsi in Weisach 16 pagus, et sicut in pago accommodatus. Ad noctem ueni ad pagum Isna 17 bonum hospitium et iucundum sed sat pretiosum, hic pagus est in Territorio Regis Galliæ 7. mil.

Veni Colmariam, hospitium bonum apud ferum virum seu syluestrem, et non pretiosum. Ad noctem ueni in Schletstatt hospitium in suburbio. 5 mil.

Prandium in Matzenheim fuit tam mundum hospitium ut ex nausea nil comedere potuerim, pagus in Alsatia. Ad noctem veni Argentinam ad nigrum corvum bene accommodatus. 5 mil.

Quievi Argentinæ et scripsi in posta.

Prandium in Schwartzsach pagus Mnrij Schwartzachensis Ordi. S. Benedicti bonum hospitium, post prandium visitavimus Monasterium, habentur reliqviæ S. Ruphinæ Virg: Mar: fere totum corpus, modernus Abbas accepit primo Roma. Ad noctem venimus ad civitatem Badensem hospitium sat bonum dictum Paulreit. 6 mil.

Qvievi quia solennitas Pent: et invitatus sum a Seniore Marchione Wilhelmo, et Leopoldt Wilhelmo, et Ferdinando Leopoldo ad prandium et lautissime tractatus. Etiam fuit præsens Princeps de Turlach catholicus Canonicus Argentinensis, nomine Gustavus Adolphus. Post prandium ostendebatur mihi residentia, ubi nouæ pulchræ picture et statuæ, sicut stuckatura pulchra, statuæ omnes ad Romanum modum, hortus valde pulcher et jucundissima crotta, et aquæductus artificiosi. Penes Badensem ciuitatem uno quadrante miliaris est Monasterium sat pulchrum Ord: nostri Monialium in quo 30 Moniales in bona clausura, et observantia, cantant totum officium, iuxta novum Breviarium et utuntur indumentis intrinsecis laneis; spectat ad Vicariatum Sveviæ, habent Religiosum Ordinis Confessarium, non admiserunt me ad clausuram sed solum ad Abbatiam, ubi nos salutavit et conuersabatur Abbatissa et Suppriorissa et Celleraria, vocatur hoc Monasterium

12 Auxonne. 13. Lucie, Luxiol? vor Verne. Maurice. 16 Konnten wir auf der Karte nicht finden.

14. Clerval. 15 S. Mauri, St. 17. Issenheim?

30.

31.

Junius

1.

2.

3.

4.

Lucida Vallis, germanice Lichtentahll, Vicarium (sic!) earum est
Rmus D. Abbas Lucellensis.

In civitate Badensi sunt Thermæ fere tam calidæ sicut Carolina, sed multa balnea in multis domibus sed parva et non tam lucida et ampla, nec tam bene accommodata sicut in Carolinis. In hac civitate sunt Canonici, Jesuitæ et Capucini, sunt scholæ usque ad Poësim sed pauci discipuli. Ciuitas est inter montes sicut in Carolinis. Arx est in monte ubi pulchra aura et gratiosus prospectus.

Inuitatus sum a Marchione Gustapho Adolpho de Turlach et in sua Jesuitica residentia optime et humanissime tractatus sum, erat pulcherrima musica, et aliæ recreationes pulchrae, sed potus nimius et viscera mea lædens, quamvis libere non coactus, varijs modis tamen adductus. Hic Marchio fuit ante miles generosus, nun (sic!) factus Catholicus et Canonicus Coloniensis et Argentinensis subdiaconus dignus pileo Cardinalitio.

Discessi summo mane qvia me Principes non dimisissent si valedicere voluissem. Prandium in Edling hospitium sat bonum. Ad noctem ueni in Pfortzheim ad coronam auream, mundum hospitium. 6 mil. Tota Alsatia est Provincia ualde insignis, fertilis tam quoad vinum quam frumentum. Post Argentinam incipit circulus Suevicus et territoria Marchionum Badensium et Durlachensium, potissimum autem territorium Principis de Wirtenberg est pulchrum populosum et fertile.

Prandium in Witing pago, malum hospitium qvia nostri ex negligentia non constituerunt melius. Ad noctem in Stuckgart, est civitas magna et pulchra, non autem contra hostem munita, hic est residentia Principis de Wirtenberg Arx pulchra, hortus pretiosus, et crotta artificiosa, Palatium cum picturis artificiosis, circa hanc civitatem crescit in magna copia vinum ad fluvinm Neckar, præter vinum frumenta et fructus in abundantia pagi et oppida in optimis ædificiis. 5 mil.

Transivimus civitatem Esling seu Eslingam, et (!) magna et pulchra civitas Imperialis, pertransit fluvius Necker et est pons super cum lapideus in loco amoenissimo et fertilissimo et populosissimo. Prandium in Ulbach pago hospitium sat commodum. Ad noctem uenimus ad civitatem Geblingam, in Territorio Wirtenbergico, est muro cincta sed parua et lucida, hospitium apud Crucem auream sat obscurum, hic sunt acidulæ statim penes civitatem, ultra Fluuium Filzam, qui alluit civitatem, est civitas Lutherana ex integro. mil 5. bona via.

Venimus ad prandium Geislingam est civitas muro cincta, sat pulchra, sed Luterana, hospitium mundum, apud Cignum, civitas spectat Vlmam. Ad noctem uenimus ad Imperialem insignem civitatem Vlmensem, est civitas munitissima, ex una parte alluitur Danubio, et alibi multa propugnacula, valla duplicia aquis repleta, Ecclesia est pulchra et ampla sed ornatu et decore ab hæreticis possidentibus spoliata. Alda zu Vlm hat ein Burger ein schöne Kunstkammer, mit schönen raritäten ist woll zu sehen. 6 mil. bona via.

Discessi sumpto prandio et transiui parvam tamen muro cinctam civitatem Leichleimensem 18 Luteranam spectantem Vlmam, et ad noctem veni ad civitatem Genzburg muro cinctam Catholicam spectantem Insbrugum, nune ad Imperatorem, alluitur fluvio Gintz et ex altera

18. Leipheim.