ภาพหน้าหนังสือ
PDF
ePub

56

R. PREDELLI

PERGAMENE DI S. LORENZO IN TRENTO.

1353, settembre 9.

[ocr errors]

IX.

Procura rilasciata da frà Buono da Bergamo abate di San Lorenzo a Giannino de Sole monaco di Vallalta, per la esazione dei crediti del primo. — (Pergamene di Vallalta, n.o 323).

Membrana originale di centimetri 18 X 14, scritta in 25 linee, parallele al lato minore, in carattere angolare corsivo, ben conservata.

In Christi nomine amen. Anno domini Millesimo. CCC.LIII.° Indicione VI. die lune nono, mensis septembris. In Monasterio Abbacie Sancti Laurencij de prope Tridentum. Presentibus Francisco notario de Avolano. Petro notario condam domini Francisci de ysseria, et Pelegrino dicto malueno (o malneuo) condam seti de Vigulo Supramontis et aliis testibus Rogatis. Ibique dominus frater Bonus de Pergamo dei gratia Venerabilis Abbas Monasterij suprascripti fecit constituit, et ordinauit dominum fratrem Johanninum de sole, Monacum Monasterij sancti benedicti Valis Alte diocesis Pergamensis. presentem, Ratificando. confirmando et aprobando omnia et singula hactinus per ipsum procuratorio nomine dicti domini Abbatis acta et gesta, suum certum nuncium Missum et procuratorem specialem et generalem. specialiter ad petendum. Exigendum et Recipiendum. Omneid. et quidquid eidem domino Abbati ex quacumque causa ab aliquo debetur. Et Instrumenta Pacis. finis. solutionis et quitationis tam de receptis quam recipiendis per eum ipsius domini Abbatis nomine soluentibus faciendum. et generaliter ad omnia et singula faciendum et exercendum que circa predicta sibi Vtilia Videbuntur et que ipse dominus Abbas facere posset si personaliter Interesset eciam si mandatum exigant speciale. Promitens dicto suo procuratori presenti et mihi notario infrascripto ut publice persone stipulanti nomine et vice omnium quorum Interest vel Interesse poterit, se firmum Ratum et gratum perpetuis futuris temporibus habiturum quidquid per dictum constitutum actum seu gestum fuerit in predictis vel circa predicta. et de Juditio sisti et Judicato soluendo in omnibus suis clausulis. sub obligatione omnium suorum bonorum presentium et futurorum. Et quia voluit dictum constitutum releuare ab omni Honere satisdationis se pro eo de predictis constituit fideiussorem et principalem debitorem Renuncians beneficio noue constitutionis de fideiusscribus et omni legum et Juris auxilio.

Ego Franciscus condam ser Bonauenture de Molueno. Imperiali auctoritate notarius. Hiis omnibus Interfui. et Rogatus ea publice scripsy.

INVENTARIO DEL TESORO

DELLA CHIESA PATRIARCALE D'AQUILEIA

FATTO TRA IL 1358 E IL 1378

Con documenti

- Nel fare alcune ricerche nell'Archivio di Stato in Venezia, ebbi la fortuna di trovare in un volume de' Commemoriali, fra gli atti che trattano degli avvenimenti seguiti tra il 1410 ed il 1420, un Inventario della chiesa d'Aquileia di maggiore antichità di quelli già da me pubblicati in questo Archivio 1). Esso manca di qualsiasi intitolazione o premessa che indichi la circostanza e la data in cui fu compilato, e si vede che la pergamena fu lasciata in bianco per completare l'atto, ciò che poi non si fece. Della data però ci è fornito un indizio nella descrizione del secondo oggetto conservato tra i jocalia del Tesoro aquileiese, che è un Diploma del 18 gennaio 1357, rilasciato, dice l' Inventario, dal presente imperatore Carlo IV. Ora, questi moriva nel 1378, e quindi l' Inventario in discorso deve essere stato fatto nel periodo che corre tra il 1357 ed il 1378.

Di più, in esso viene ricordato il patriarca d'Aquileia Nicolò come già morto, e quindi, sapendo che ciò avvenne nel 1358, la compilazione del presente Inventario fu eseguita certamente tra quest'anno ed il 1378. Confrontandolo poi con gli altri più recenti da me pubblicati, si vedrà come in quei tempi burrascosi nel giro di pochi anni le condizioni del Tesoro d'Aquileia subissero delle grandi mutazioni. Era una continua vicenda di doni de' devoti e di spogliamenti, o per sopperire ai debiti dei patriarchi e del Capitolo, a spese di guerra, a contribuzioni alla sede romana, o per i saccheggi, i furti, o per il tempo e l'incuria. Quest' inventario abbastanza antico riesce anche interessante per la notevole quantità dei codici che vi sono registrati, e per la particolareggiata de

1) Vol. II, pp. 54-71 e 149-171.

scrizione di oggetti del culto, siano arredi o reliquie, che poi andarono in parte perduti, e de' quali apprendiamo pure la prove

nienza e l'uso.

Fra i paramenta è ricordata « una stricta rubea de sindone cum stellis aureis per totum, qua utitur quando fit ludus Regis Herodis », onde si rileva che anche nella Basilica di Aquileia, come in quella di Cividale, fra il Natale e l'Epifania si davano dal clero delle sacre rappresentazioni.

A corredo dell' inventario aggiungo quattro documenti: nel primo sono descritti alcuni lasciti di oggetti preziosi alla Chiesa e Capitolo d'Aquileia, che traggo da un antico Necrologio. Nel secondo è l'atto col quale il patriarca Ottobuono impegna ai Capponi di Firenze, banchieri o prestatori in Udine, undici privilegi della sua Chiesa, alcuni de' quali con bolla d'oro. Nel terzo, il Patriarca Nicolò molti anni dopo ordina la trascrizione autentica di quest'atto. L'ultimo è il processo verbale del trasporto delle reliquie di due martiri aquileiesi dalla desolata chiesa di S. Felice presso Aquileia alla metropolitana.

VINCENZO JOPPI.

Inventario del Tesoro della Chiesa patriarcale d'Aquileia, fatto tra il 1358 e il 1378 (Archivio di Stato in Venezia Commemoriali, vol. XI, c. 52 e segg.).

Iocalia aurea.

Primo liber Beati Marci evangeliste quem propria manu scripsit, in quo sunt carte scripte quadraginta: tabule vero ipsius argenteis et desuper deauratis conteste sunt in totum.

Item privilegium unum presentis D. Karoli quarti Romanorum Imperatoris cum bulla aurea pendente, in quo inter cetera continetur qualiter idem D. Imperator confitetur certam partem libri 1) habuisse, et sic incipit: In nomine sancte et individue Trinitatis feliciter amen. Karolus quartus etc., et finit: Datum Prage A. D. MCCCLVII. ind. XI. XV Kal. Ianuarii. Regnorum nostrorum anno XII. Imperii vero tertio 2).

1) Era parte dell'evangelo di S. Marco che erroneamente credevasi autografo, la quale, tratta da un codice membranaceo della chiesa d'Aquileia, era stata data dal Patriarca Nicolò di Lussemburgo, fratello naturale dell'imperatore Carlo IV, a questo nell'ottobre 1354 in Aquileia, e riposta nel duomo di Praga.

2) Diploma non ricordato nè dal BOEHMER nei Regesti, nè da altri.

Item baculus B. Hermacore cum quadam argentea et desuper deaurata cuspide longa de tribus spanis vel paulo minus.

caput argenteum cum spatulis et mitria argenteis B. Hermacore deauratis cum certis lapidibus contrafactis 1).

bracium argenteum cum pėde uno B., Hermacore deauratis et cum anulo argenteo deaurato.

bracium B. Fortunati cum pede argenteis deauratis.

caput S. Laurencii cum spatulis deauratis et argento.

caput argenteum cum spatulis auratis, in quo continetur de reliquiis fuisse S. Paulini et nunc sunt de reliquiis capitis B. Fortunati.

unum altariolum paruum ornatum puro auro et certis figuris aureis circumcircha bullatum a parte inferiori.

una capsa parua argentea cum reliquiis que portatur in processionibus. unum magnum altariolum a tribus partibus auro et lapidibus contrafactis et certis figuris ornatum aureis.

una magna crux cum crucifixo argenteo deaurata et certis lapidibus contrafactis que in solemnitatibus in altari reponitur.

Item quedam magna crux antiqua de ramo deaurata et crucifixo ac lamis an

terioribus argenteis et deauratis cum magno pede argenteo non deaurato. Item quedam crux argentea et deaurata cum baculo argenteo que processionaliter deportatur.

aliud altariolum de argento deaurato et aliquibus lamis argenteis deornatum et cum serra argentea.

Item quedam tabula lamis argenteis deornata et certis aliis lamis subtilibus deauratis cum ossibus octo S. Felicitatis et septem filiorum eius, et circumcirca sunt in summitate littere smalto azuro sculpte cum una arma aquile Ecclesie Aquilegensis et tribus aliis armis.

tres anuli in pontificalibus, quorum unus est cum lapide cristalino et alii duo cum lapidibus ad modum zafiri.

unus liber evangeliorum cuius tabula superior est lamis argenteis et deauratis cum Crucifixo, B. Virgine et S. Iohanne totum fulcità.

unum missale cum tabula superiori ossibus ad modum nativitatis dominice et circumcircha lamis argenteis deauratis ornatum.

unum missale cum tabula superiori in medio argento ad modum vitis et circumcircha lamis argenteis deauratis ornatum et a parte intrinseca cum litteris capitalibus auri tinctum.

unum evangelistarium cum superiori tabula lamis argenteis et a lateribus laboratum argento deaurato.

aliud evangelistarium cum superiori tabula argentea et per medium et a lateribus laboratum argento deaurato.

[ocr errors]

1) ... Kal. Augusti. Johannes Rubeus de Leodio mansionurius Eccl. Aquil. legavit unum lapidem pretiosum ut ligetur in capite S. Hermacore » (Necrol. Aquil., ms. alla Bibl. Civ. di Udine).

Item aliud evangelistarium cum superiori tabula eburnea lamis argenteis deauratis ornatum.

alius liber evangeliorum cum quinque lamis argenteis deauratis evangelista

rum.

alius evangeliorum parvus liber cum lamulis argenteis a parte superioris tabule.

unus epistolarum liber cum superiori tabula eburnea et argento deaurato circa latera deornata.

due magne tabule eburnee a parte superiori et litteris argenteis ornate in quarum singula tabula inferiori habet unam longam crucem argenteam. unus baculus pastoralis de cristallo cum argento deaurato in iuncturis et capite agnus dei de argento deaurato, et rumpitur in partes tres.

duo turibula de argento deaurato cum catenis argenteis.

una navisela argentea cum cocleari argenteo in qua thus reponitur.

duo paria ampularum de argento quarum unum par habet smaltos a lateribus. Item digitus B. Benedicti in quodam vase cristalino et capite argenteo deau

rato.

Calices.

Item unus calix argenteus deauratus cum patena et cum sex magnis smaltis in pede calicis, qui datus fuit per Comitissam de Hortemburgh. Item una magna cuppa cum pede argenteo deaurato et patena argentea deaurata et data per quondam D. Bertoldum ) patriarcham ut in pede ipsius litteris sculptis latius apparet.

Item unus calix argenteus cum patena deaurata cum smaltis XIIII in pede calicis datus per quondam D. Guillelmum Decanum Aquilegensem 2). unus magnus calix antiquus cum patena et pede deauratis sine smaltis.

unus calix cum patena deauratus cum XII smaltis in pede.

unus calix de argento deaurato cum patena et X smaltis in pede.

alius calix argenteus deauratus cum patena et smaltis X.

unus calix argenteus cum patena deauratus cum armis illorum de Prata et illorum de Portis in pede calicis in smaltis.

unus calix cum patena argenteus deauratus cum smaltis XI.

unus calix argenteus deauratus cum patena cum tribus smaltis in pede.

Item unus calix argenteus deauratus cum patena et IV smaltis in pede.

unus calix argenteus deauratus cum patena et X smaltis in pede cum armis Savorgnani in duobus smaltis.

unus calix argenteus deauratus cum patena et tribus smaltis.

quatuor parvi calices cum patena de argento aurato sine smaltis.

cuppa de cristallo in qua fertur Corpus Christi cum capite et pede argenteis deauratis et quodam argenteo crucifixo in capite ipsius.

una spoletta et unus cuppus parvus argenteus perforatus ex quo spanditur crisma.

1) Morto nel 1251.

2) Morto nel 1352.

« ก่อนหน้าดำเนินการต่อ
 »