189. Accius Sura (n. 1587) origine Saepinas videtur esse; cf. Mommsen CIL IX p. 230.

190. M'. Acilius Aviola (n. 1600) videtur nepos esse M'. Acilii Aviolae (supra ser. Ital. n. 1).

191. M'. Acilius Glabrio (n. 1601) nepos videtur esse Acilii (Glabrionis) (supra ser. Ital. n. 2).

192. L. (Aelius Plautius) Lamia Aelianus (n. 1509) natus a L. Aelio Plautio Lamia Aeliano: cf. Dessau PIR II 262 n. 43. 193. L. Antonius Albus (n. 1740) fortasse origine Tusculanus est; nam in agro Tusculano fundos possidebat (cf. Bull. com. 1902 p. 320).

194. T. Atilius Rufus Titianus (n. 1745) propter fundos in Italia sitos (CIL XV 1430/2; X 6688) Italus haberi potest. 195. C. Bruttius Praesens (n. 1749) fortasse ortus est ex Italia; nam fundos possidebat in agris et Sabino et Antiatino; cf. Groag, RE Suppl. I 259 n. 5.

196. C. Calpurnius Piso (n. 1491) ortus videtur a L. Calpurnio L. f. Cn. n. Pisone (cf. supra ser. Ital. n. 8).

197. . . . filius Cam. Celsus (n. 1612) oriundus fortasse e municipio Alba Pompeia (CIL V 7153, cf. Ku II 100).

198. Ser. Cornelius Ser. f. P. n. P. pron. P. abnep. Dolabella Metilianus Pompeius Marcellus (n. 1619) ortus e vetere patriciorum gente Cornelia (cf. part. II cap. 1).

199. C. Eggius . . . f. Cor. Ambibulus Pom[ponius Lon]ginus Cassianus L. Maecius Pos[tumus] (n. 1621) natus est Aeclani in oppido Hirpinorum, ut ex eius titulis ibi repertis (CIL IX 1123 Dessau 1054. 1124) apparet (cf. Ku II 36). 200. . . . nius L. f. Stel. Gallus Vecilius Crispinus Mansuanius Marcellinus Numisius [S]abinus (n. 1625) ortus est ex Italia, ut docet tribus.

=

201. M. Gavius Squilla Gallicanus (n. 1764) coniunctus est necessitudine cum M. Gavio M. f. Pobl. Squilliano qui Verona ortus est (cf. Ku II 116; Heberdey, Festschrift für Hirschfeld p. 444 seqq.).

202. A. Larcius A. f. Quir. Priscus (n. 1779) ortus ab A. Larcio A. f. (Quir.) Lepido (supra ser. Ital. n. 73).

203. Lustricius Bruttianus (n. 1636) fortasse propter nomen gentile in Italis numerandus est.

204. L. Neratius L. f. Vol. Pr[iscus] (potius quam Pr[oculus]) (n. 1640) natus a L. Neratio L. f. Volt. Prisco (supra ser. Ital. n. 124). 205. . . . n]ep. L. pron. [Fab.] ... Octavius Priscus (n. 1599)

...

origine est Lucensis; cf. CIL XI 1525.

206. Cn. Pedanius Fuscus Salinator (n. 1572) filius est Pedanii Fusci Salinatoris (supra ser. Ital. n. 127).

207. Cn. Pinarius Cn. f. . . . Severus (n. 1536) ortus videtur esse e vetere patriciorum gente Pinaria (cf. part. II cap. 1; Dessau ad CIL XIV 3604).

208. T. Sextius Africanus (n. 1494) nepos est T. Sextii Africani (supra ser. Ital. n. 36; cf. Dessau PIR III 236 n. 465).

209. L. Stertinius C. f. Maec. Quintilianus Acilius Strabo C. Curiatius Maternus Clodius Nummus (n. 1571) origine Neapolitanus est, ut ex eius tituli CIL X 1486 loco et ex tribu apparet (cf. Ku II 25); praeterea L. Acilius Strabo, unus ex eius maioribus ut videtur, origine Campanus est (n. 53; cf. seriem Italorum n. 3).

210. L. Venuleius Apronianus (n. 1660) fortasse oriundus est Pisis, ubi L. Venuleius Apronianus Octavius filius eius natus est (cf. PIR III 397 n. 253).

211. M. Vettius Bolanus (n. 1492) natus a M. Vettio Bolano (supra ser. Ital. n. 91).

212. (Vettius) Crispinus (n. 1378) eadem de causa.

213. L. Vipstanus (vel Vipstanius) Messalla (n. 1505) filius est Vipstani Messallae (supra ser. Ital. n. 147); oriundus videtur Gabiis, ubi L. Vipstanus Publicola Messalla illius filius (cos. a. 140, cf. PIR III 445 n. 472) quattuorvir quinquennalis fuit (cf. ibid.). 214. C. Vitorius Hosidius Geta (n. 1805) filius est Vitorii Marcelli (supra ser. Ital. n. 181).

215. L. Vitrasius L. f. Pos. (sic!) Flamininus (n. 1539) fortasse propter nomen gentile in Italis numerari potest.

216. C. Ummidius Quadratus (n. 1573); eius stirps iam ante Vespasiani aetatem patricia fuit (cf. supra ser. Ital. n. 95; part. II cap. 2).

217. (L.) Volusius L. f. Torquatus (n. 1540) filius est L. Volusii Saturnini (supra ser. Ital. n. 148).

217 senatores ex Italia orti indagati sunt, quorum 55 aetate Vespasiani in senatum pervenerunt: eorum qui antea in senatu obvi sunt, aetate Claudii 47, Neronis 46 in curia fuerunt. Domitiani vero temporibus accedunt senatores Italici 34. Nervae 5, Traiani 30.

Nunc consideremus quot provinciales tum in senatu fuerint.

B. De senatoribus ex provinciis ortis.

Cum luculenter ac saepe exquisitum sit, qui factum esset, ut homines provinciales ad militiam adhiberentur1), ad hoc tempus nemo collegit nisi summatim Friedlaender2) atque Dessau3), quot tota aetate imperatoria in senatum adlecti essent. Accedit quod Groag Vindobonensis nonnullis annis ante spem nobis iniecit hac de re acturum se esse1). Atque hac demum aetate fieri potest, ut titulis, qui in Corpore Inscriptionum Latinarum collecti exstant fere omnes, adhibitis examinemus, quot provinciales ex eo tempore quo Vespasianus imperium iniit usque ad Traiani exitum in ordinem amplissimum adlecti sint et qua quisque ex provincia oriundus fuerit. Hac in re exquirenda imprimis Prosopographia Imperii Romani usos nos esse consentaneum est. Iam si quaeremus, quibus ex rebus appareat quis provincialis fuerit, varia id cognoscendi argumenta inveniemus: nam nisi quod aut origo huius illius traditur aut eius maiores in provincia quadam natos esse saepe constat, id testimonio est, quod semel atque iterum homini provinciali muneribus urbanis functo statuae vel tituli, ubi saepe tribus patriae memoratur, a civibus in patria positi sunt. Sed cavendum est, ne magistratus Romanos eodem modo a provincialibus honoratos homines provinciales putemus. Accedit quod nonnumquam ex nominibus colligi licet aliquem senatorem ex provincia

ortum esse.

Quibus rebus expositis provincias servato ordine, quo quaeque imperio Romano subiecta sit, lustrabimus.

Exordium igitur capiamus ab Sicilia, unde unus tantum senator prodiit, L. Acilius L. f. Quir. Rufus, qui sub finem Domitiani quaestor pr. pr. prov. Siciliae (cf. supra n. 855) fuit.

Sed multo plures senatores in curiam contulit Hispania Baetica, quae prima omnium provinciarum 5) consulem tulit, L. Cornelium Balbum origine Gaditanum, quem a 714/40 fasces gessisse constat). 1) Mommsen, Die Conscriptionsordnung der römischen Kaiserzeit. Hermes 19, 1884 p. 1-79. 210-234 GS VI 20–117. O. Seeck, Die Zusammensetzung der Kaiserlegionen, Rhein. Mus. N. F. vol. 48, 1893 p. 602-621; cf. eiusdem Untergang der antiken Welt I3 250 seqq. v. Domaszewski, Die Rangordnung des römischen Heeres in Bonner Jahrb. 117, 1908 (p. 83 seqq. et p. 122 seqq.); liber etiam seorsum prodiit. 2) SG 18 p. 227-237.

=

3) Die Heimat der Offiziere und Beamten des römischen Kaiserreichs in Hermes 45, 1910 p. 1-26; 615-617.

4) Bormannheft der Wiener Studien (vol. 24) 1902 p. 30 n. 4.

5) Plin., n. h. VII 42, 136: fuit et Balbus Cornelius maior consul. . . primus externorum atque etiam in oceano genitorum usus illo honore quem maiores Latio quoque negaverint.

6) Cf. Muenzer RE IV 1660 n. 62.

Drumann-Groebe II 1902 p. 512 seqq.

8

Quod aegre cives tum tulerunt; cf. Friedlaender SG I p. 229. De eius tribu Clust. (Cic., pro Balbo 25,57) cf. Ku II 174.

Iam vero videamus, qui aetate, de qua agere nobis propositum est, Baetici in senatu fuerint. Ante Vespasiani tempora latum clavum accepit M. Ulpius Traianus (cos. c. a. 70), pater eius qui postea imperavit. Quem esse oriundum Italica Baeticae innotuit ex eo quod de imperatore Traiano rettulit Eutropius VIII 2: . . . Traianus natus Italicae in Hispania, familia antiqua magis quam clara. Nam pater eius primum consul fuit (cf. supra n. 34). Atque commemorandus est Annius Verus, proavus imperatoris Marci, quem esse ortum ex Succubitano (an Uccubitano?) municipio Baeticae legimus vit. Marc. 1, 4. Ille fortasse a Nerone in ordinem senatorium adlectus est (cf. supra n. 132). Eiusdem provinciae in oppido Gadibus L. Cornelium L. f. Gal. Pusionem natum esse coniecit. Dessau (Rev. des étud. anc. 1902 p. 145; Hermes 45, 1910 p. 9: Eph. epigr. IX p. 214), quae sententia eo confirmatur, quod Gaditani censebantur in tribu Galeria (cf. supra n. 80: Ku II 173 seq. I 140). Deinde M. Annius Verus, qui in eodem municipio atque Annius Verus eius pater fortasse natus est (cf. supra n. 284). Eadem natione fuerunt et L. Helvius Agrippa, cuius stirps oriunda ex Baetica videtur (cf. Willems, sénat p. 65, p. 47 n. 83; cf. supra n. 93), et Marius Priscus ille, qui ut a. 99/100 repetundarum damnaretur Taciti et Plinii opera factum est (cf. supra n. 190). Italicensem vero P. Aelium Hadrianum Afrum, cuius filius a. 117 imperium iniit, fuisse refert vita Hadr. 1 (cf. Kornemann, Kaiser Hadrian p. 7 seqq., Ku II 177; supra n. 154). Idem oppidum1) protulit M. Ulpium Traianum, qui postea imperavit. Cuius ut pater ante Vespasiani aetatem latum clavum acceperat, ita ipse Vespasiani beneficio dignitatem senatoriam videtur adeptus esse (supra n. 381). Domitiano vero imperante nonnulli Baetici in senatu Romano obvii sunt. Praeter Herennium Senecionem (supra n. 849) causarum actorem, cuius de patria nihil constat nisi quod Plinius (ep. 7, 33, 5) illum dicentem facit in Baetica natum se esse atque quaestorem fuisse, nobis occurrit Q. Valerius Vegetus. Hunc Hispanum fuisse cumque Iliberritanum inde collegerim, quod liberris et Corneliae matris et Etriliae Afrae uxoris eius tituli sepulcrales detecti sunt (CIL II 2074. 2077). Accedit quod patrem eius, cum matrem flaminicam Aug(ustae) fuisse constet ex titulo CIL II 2074, flaminem Augusti fuisse necesse est. qui flamen eadem ex provincia, ubi munere fungebatur, eligi solebat2). Fieri potest, ut Vegetus Titi iam aetate honores primos capessiverit (cf. supra n. 692). Atque Corduba ortus est L. Dasumius (Tuscus?). ut probabiliter coniecit Groag (RE IV 2223 n. 3; cf. supra n. 883). Restat, ut pauca dicam de iis, quos 1) A nonnullis alia oppida referuntur; ea de re egit Dessau PIR III 464

n. 575.

2) Cf. Hirschfeld, Zur Gesch. d. röm. Kaisercultus in Berl. S.-Ber. 1888 p. 847; cf. not. 66; Marquardt StV III 474 seq.; I 259.

Traianus amplissimo ordini inseruit. Hoc in numero sunt P. Aelius P. f. Serg. Hadrianus, qui Traiano successit, sicut pater, quem proxime citavi, ortus Italica (cf. Klebs PIR I 16 n. 140; Kornemann, Hadrian p. 1 seqq. 1); supra n. 1483), et M. Cutius M. f. Gal. Priscus . . . Proculus Iulius Celsus, cuius de patria nihil constat. Eius autem gentem Salpensa oriundam fuisse statuit Mommsen ad CIL II 1282/32) (cf. supra n. 1756). His sunt adiungendi (M.) Annius Verus (supra n. 1738) et M. Annius. Libo frater (supra n. 1737), quorum avum Annium Verum origine Baeticum fuisse supra vidimus. Itaque consentaneum est Libonis filium tribu Galeria fuisse (cf. PIR I 68 n. 509).

Ac nunc videamus qui lato clavo honorati sint Tarraconenses. Sunt Domitiani aetate L. Minicius L. f. Gal. Natalis, origine ut puto Barcinonensis3) et Q. Licinius Q. f. (Gal.) Silvanus Granianus Quadronius Proculus (n. 1057), cuius pater eques Romanus fuit (PIR II 284 n. 169). Qui cum flamen Romae et Augusti in provincia Tarraconensi fuerit, ut apparet ex titulo Tarracone reperto (CIL II 4266), et pater et filius origine Tarraconenses fuerunt 4). Cui rei convenit id, quod Tarraconenses in tribu Galeria, quae in patris titulo memoratur, censebantur (cf. Ku II 199). Atque eadem ex provincia oriundus est L. Licinius L. f. Serg. Sura) ille, cuius opera factum est, ut Traianus a Nerva adoptaretur (cf. Victor, ep. 13, 5). Neque vero constat, utri oppido attribuendus sit, Tarraconi an Barcinoni) (cf. supra n. 811). Quibus accedit C. Licinius C. f. Gal. Marinus Voconius Romanus, quem, cum flaminem Hispaniae Citerioris fuisse apud Plinium (ep. 2, 13, 4) legamus ex provincia Tarraconensi oriundum fuisse necesse est). Hunc, quem a Traiano latum clavum accepisse verisimile est, Saguntinum fuisse fortasse recte coniecit Dessau (PIR II 280 n. 144; cf. supra n. 1634).

1) Non recte iudicat O. Th. Schulz, Hadrian p. 17, qui auctori vitae Hadr. (1,3: Natus est Romae) fidem nimiam habuerit; cf. Ku II 177.

2) Ea de re quae dixit Kubitschek I 149 (cf. II 147) mihi non probantur; sane monendum est Salpensam non in tribu Galeria, qua erat Celsus, fuisse, sed Quirina; cf. Ku II 180.

3) Nam Barcinone, ubi eius filius natus est (cf. PIR II 379 n. 440), balineum exstruxit (CIL II 4509 = Suppl. 6145= Dessau 1029). Accedit, quod tribu Galeria est, qua Barcinonenses continebantur (cf. Ku II 189; Dessau, Hermes 45, 1910 p. 10).

4) Marquardt, StV I2 259; Hirschfeld, Zur Gesch. d. röm. Kaisercultus p. 851 seq.; Ku II 199.

5) Martial. I 49, 40.

6) Licinium Suram tribu Serg. fuisse constat e titulo CIL II 4282; quamquam neque Barcino neque Tarraco urbes in illa tribu censebantur (cf. Ku II 189. 199), tamen alteri tribuendus est; cf. Huebner ad CIL II 4508; Dessau, Hermes 45, 1910 p. 9 seq.

7) Cf. quae de patre Q. Valerii Vegeti, quem modo citavi, dixi.